Komisja Europejska zatwierdziła, zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa, polski program pomocy państwa o wartości 300 mln euro, przeznaczony na wsparcie pracowników dotkniętych zamykaniem elektrowni opalanych węglem kamiennym i brunatnym oraz kopalni węgla brunatnego.

Polski środek pomocy

Polska zgłosiła Komisji swój plan wprowadzenia programu wsparcia finansowego o wartości 300 mln euro, z przeznaczeniem dla pracowników, którzy stracą pracę ze względu na zamykanie elektrowni opalanych węglem kamiennym i brunatnym oraz kopalni węgla brunatnego.

Przewidziane w ramach tego środka wsparcie przyjmie formę rocznej odprawy, na którą pracownicy mogą się zdecydować w zamian za odprawę przewidzianą w obowiązujących układach zbiorowych pracy.

Polska zgłosiła również, ze względu na pewność prawa, urlop płatny wynoszący maksymalnie cztery lata i przeznaczony dla pracowników zbliżających się do wieku emerytalnego – wypłacany do czasu przejścia na emeryturę.  

Program będzie realizowany przez 10 lat, do lutego 2034 r. Po upływie tego okresu Polska może zwrócić się o przedłużenie programu.

Ocena Komisji

Komisja dokonała oceny programu zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa, w szczególności art. 107 ust. 3 lit. c) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), który pozwala państwom członkowskim na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych na określonych warunkach, jak również z wytycznymi w sprawie pomocy państwa na ochronę klimatu i środowiska oraz cele związane z energią z 2022 r. (CEEAG).

Udzielenie wsparcia pracownikom nie stanowi pomocy państwa. Komisja uznała, że urlop płatny nie wiąże się z korzyścią dla przedsiębiorstw, które zamykają przedmiotową działalność, a tym samym nie stanowi pomocy państwa. W odniesieniu do odpraw, Komisja stwierdziła, że środek wiąże się z korzyścią dla przedsiębiorstw, w których zatrudnieni są otrzymujący je pracownicy. Jeżeli w sytuacji zamknięcia działalności pracownik zdecyduje się na odprawę w ramach przedmiotowego środka, przedsiębiorstwo jest zwolnione z wypłaty odpraw przewidzianych w obowiązujących układach zbiorowych pracy. W szczególności Komisja stwierdziła, że:

• środek jest niezbędny i odpowiedni z punktu widzenia łagodzenia skutków społecznych zamykania elektrowni opalanych węglem kamiennym i brunatnym oraz kopalni węgla brunatnego w Polsce;
• pomoc ma efekt zachęty, ponieważ zwiększa społeczną akceptację dla zamykania wspomnianej działalności, skłania również przedsiębiorstwa do szybkiego podejmowania decyzji o takim zamykaniu;
• pomoc jest proporcjonalna, ponieważ ogranicza się do pokrycia określonych kosztów społecznych, które beneficjent ponosi w związku z zakończeniem działalności.

W związku z tym Komisja zatwierdziła polski program pomocy na podstawie unijnych zasad pomocy państwa.

Kontekst

Wytyczne CEEAG z 2022 r. zawierają wskazówki na temat sposobu, w jaki Komisja będzie oceniać zgodność środków pomocy z zakresu ochrony środowiska, w tym ochrony klimatu, i środków na cele związane z energią, które podlegają wymogowi zgłoszenia na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. Te nowe wytyczne, które są stosowane od stycznia 2022 r., tworzą elastyczne, funkcjonalne ramy, wspierające państwa członkowskie w udzielaniu – w sposób ukierunkowany i efektywny pod względem kosztów – niezbędnego wsparcia na drodze do osiągania celów Zielonego Ładu. Zasady wiążą się z dostosowaniem do ważnych celów i zadań UE określonych w Europejskim Zielonym Ładzie oraz do innych wprowadzonych niedawno zmian regulacyjnych w dziedzinie energii i środowiska, a także uwzględniają rosnące znaczenie ochrony klimatu.

W swoim opublikowanym w 2019 r. komunikacie w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu Komisja określa cel, jakim jest zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto w 2050 r., zapisany w europejskim prawie o klimacie. Prawo o klimacie obowiązuje od lipca 2021 r.; przewidziano w nim również cel pośredni, jakim jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych netto do 2030 r. o co najmniej 55 proc. Dzięki przyjęciu pakietu legislacyjnego „Gotowi na osiągnięcie celu 55 proc.” w UE obowiązują wiążące prawnie cele klimatyczne, dotyczące wszystkich kluczowych sektorów gospodarki.