Parlament Europejski zatwierdził  nowe przepisy, które pozwolą grupom konsumentów łączyć siły i zbiorowo bronić swych praw w UE.

Nowe przepisy wprowadzają ujednolicony model powództw przedstawicielskich we wszystkich państwach członkowskich. Zapewni on prawidłową ochronę konsumentów przed szkodami zbiorowymi, a jednocześnie będzie posiadać zabezpieczenia, które pozwolą unikać nadużywania drogi sądowej.

Wszystkie państwa członkowskie muszą wprowadzić przynajmniej jeden skuteczny mechanizm proceduralny, dzięki któremu upoważnione podmioty (np. organizacje konsumenckie lub organy publiczne) będą mogły wszczynać postępowania sądowe w celu uzyskania nakazu sądowego (zaprzestanie lub zakazanie szkodliwych praktyk) lub zaspokojenia roszczeń (odszkodowanie). Przepisy mają poprawić funkcjonowanie rynku wewnętrznego dzięki powstrzymaniu nielegalnych praktyk oraz ułatwieniu konsumentom dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Więcej praw dla konsumentów i lepsze zabezpieczenia dla przedsiębiorców

Europejski model powództw zbiorowych pozwoli tylko upoważnionym podmiotom, takim jak organizacje konsumenckie, reprezentować grupy konsumentów i kierować sprawy do sądu. Kancelarie prawne nie są uważane za takie podmioty.

Aby móc kierować do sądów sprawy transgraniczne, upoważnione podmioty będą musiały spełnić pewne kryteria, takie same w całej Unii. Będą musiały dowieść swojej ugruntowanej pozycji oraz udokumentować działalność publiczną. Będą musiały także wykazać, że są organizacjami niekomercyjnymi. W przypadku krajowych spraw sądowych podmioty te będą musiały spełnić kryteria określone w prawie krajowym.

Nowe przepisy unijne wprowadzają także solidne zabezpieczenia przeciwko nadużywaniu drogi sądowej dzięki zastosowaniu zasady „przegrywający płaci”. Zgodnie z tą zasadą strona przegrywająca sprawę sądową pokrywa koszty sądowe poniesione przez stronę wygrywającą.

Aby jeszcze skuteczniej zapobiec nadużywaniu powództw przedstawicielskich, należy unikać odszkodowań karnych. Upoważnione podmioty powinny także opracować procedury, aby unikać konfliktów interesów lub wpływów z zewnątrz, np. jeżeli są finansowanie przez osoby trzecie.

Powództwa przedstawicielskie można wytaczać wobec przedsiębiorców w sytuacjach, gdy istnieje podejrzenie naruszenia przez nich prawa UE w takich dziedzinach jak ochrona danych, turystyka i podróże, usługi finansowe, energia i telekomunikacja.

Dyrektywa dotyczy także naruszeń, których zaprzestano przed wytoczeniem powództwa przedstawicielskiego – może bowiem istnieć potrzeba zakazania odnośnych praktyk, aby zapobiec ich powtarzaniu się.

Sprawozdawca Geoffroy Didider (PPE, FR) powiedział: "W nowej dyrektywie udało nam się znaleźć równowagę między lepszą ochroną konsumentów a zapewnieniem przedsiębiorstwom potrzebnej im pewności prawnej. W czasie, gdy Europa poddawana jest ciężkiej próbie, UE pokazała, że może zarówno dostosować się do nowej rzeczywistości, jak i chronić swoich obywateli i zaoferować im nowe konkretne prawa w odpowiedzi na globalizację i zagrożenia, które niesie".

Kolejne kroki

Dyrektywa wchodzi w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Państwa członkowskie będą miały 24 miesiące, by przenieść ją do prawa krajowego, a następnie 6 miesięcy na rozpoczęcie jej stosowania. Nowe przepisy będą miały zastosowanie do powództw przedstawicielskich wytoczonych w dniu rozpoczęcia ich stosowania lub po tym terminie.

Kontekst

W czerwcu 2020 r. negocjatorzy Parlamentu Europejskiego i ministrowie unijni osiągnęli porozumienie dotyczące dyrektywy w sprawie powództw przedstawicielskich, której projekt Komisja przedłożyła w kwietniu 2018 r. Dyrektywa jest częścią tzw. nowego ładu dla konsumentów, który jest odpowiedzią na niedawne skandale związane z naruszeniami praw konsumentów przez przedsiębiorstwa wielonarodowe. W niektórych państwach członkowskich konsumenci już teraz mogą wnosić pow

ództwa przedstawicielskie w sądach. Odtąd będzie to jednak możliwe we wszystkich państwach członkowskich UE.