Od 2 sierpnia br. wszystkie państwa członkowskie muszą stosować ogólnounijne przepisy w celu poprawy równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów przyjęte w 2019 r. 

Przepisy te określają minimalne normy dotyczące urlopu ojcowskiego, rodzicielskiego i opiekuńczego oraz ustanawiają dodatkowe prawa, takie jak prawo do ubiegania się o elastyczną organizację pracy, które pomogą ludziom rozwijać karierę i życie rodzinne bez konieczności poświęcania się. Prawa te, które stanowią uzupełnienie istniejących praw do urlopu macierzyńskiego, zostały osiągnięte w ramach Europejskiego filaru praw socjalnych i stanowią kluczowy kamień milowy na drodze do zbudowania Unii Równości.

Równowaga między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów

Dyrektywa w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym ma na celu zarówno zwiększenie (i) udziału kobiet w rynku pracy, jak i (ii) wykorzystanie urlopu rodzinnego i elastycznej organizacji pracy. Ogólnie rzecz biorąc, wskaźnik zatrudnienia kobiet w UE jest o 10,8 punktu procentowego niższy niż w przypadku mężczyzn. Ponadto tylko 68% kobiet z obowiązkami opiekuńczymi pracuje w porównaniu do 81% mężczyzn z tymi samymi obowiązkami. Dyrektywa zezwala pracownikom na pozostawienie na opiekę nad krewnymi, którzy potrzebują wsparcia, i ogólnie oznacza, że rodzice i opiekunowie są w stanie pogodzić życie zawodowe i prywatne.

• Urlop ojcowski: Pracujący ojcowie mają prawo do co najmniej 10 dni roboczych urlopu ojcowskiego w momencie narodzin dziecka. Urlop ojcowski musi być rekompensowany co najmniej na poziomie zasiłku chorobowego;
• Wychowawczym: Każdy z rodziców ma prawo do co najmniej czterech miesięcy urlopu rodzicielskiego, z czego dwa miesiące są płatne i niezbywalne. Rodzice mogą wnioskować o skorzystanie z urlopu w elastycznej formie, w pełnym wymiarze godzin, w niepełnym wymiarze godzin lub w segmentach;
• Urlop opiekuńczy: Wszyscy pracownicy świadczący osobistą opiekę lub wsparcie krewnemu lub osobie mieszkającej w tym samym gospodarstwie domowym mają prawo do co najmniej pięciu dni roboczych urlopu opiekuńczego w roku;
• Elastyczna organizacja pracy: Wszyscy pracujący rodzice z dziećmi w wieku do co najmniej ośmiu lat i wszyscy opiekunowie mają prawo żądać skróconego czasu pracy, elastycznych godzin pracy i elastyczności w miejscu pracy.

Kolejne kroki

Jak określiła przewodnicząca Ursula von der Leyen w swoich wytycznych politycznych, Komisja zapewni pełne wdrożenie dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, która pomoże wprowadzić więcej kobiet na rynek pracy i pomoże zwalczać ubóstwo dzieci. Komisja będzie wspierać państwa członkowskie w stosowaniu nowych przepisów, w tym za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Społecznego+, w celu poprawy jakości i dostępności systemów wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem.

Państwa członkowskie są zobowiązane do transpozycji dyrektywy do prawa krajowego do dnia dzisiejszego. W następnym etapie Komisja oceni kompletność i zgodność środków krajowych zgłoszonych przez każde państwo członkowskie oraz w razie potrzeby podejmie działania.

Wiceprzewodnicząca do spraw wartości i przejrzystości Věra Jourová powiedziała: W ciągu ostatnich dwóch lat wielu Europejczyków podjęło kroki, aby skupić się na tym, co naprawdę jest dla nich ważne. Dzięki większej elastyczności i nowym prawom dyrektywa w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym zapewnia im siatkę bezpieczeństwa, dzięki której mogą to robić bez obaw. W całej UE rodzice i opiekunowie mają teraz bardziej gwarantowany urlop z godziwą rekompensatą. Oznacza to, że możemy troszczyć się o ludzi, których kochamy, bez poświęcania miłości naszej pracy. "

Wiceprzewodnicząca do spraw demokracji i demografii Dubravka Šuica: Dzięki dyrektywie w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym obywatele UE będą mieli teraz więcej czasu na opiekę nad tymi członkami rodziny znajdującymi się w trudnej sytuacji, którzy tego potrzebują. Wprowadzenie urlopu opiekuńczego jest ważnym krokiem, który pokazuje, że UE troszczy się o swoich obywateli na wszystkich etapach życia. Jako społeczeństwo musimy dbać o troskę. Widzieliśmy ostatnio, jak kruche może być zdrowie i jak ważna jest solidarność społeczeństwa. Elastyczna organizacja pracy i możliwość skorzystania z urlopu w razie potrzeby pokazują, że UE jest prawdziwym społeczeństwem solidarności. Kładziemy podwaliny pod stworzenie nowoczesnego miejsca pracy odpowiedniego dla obywateli i wszystkich członków rodziny. "

Komisarz do spraw równości Helena Dalli powiedziała: Unijna dyrektywa w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym zachęca mężczyzn i kobiety do lepszego podziału obowiązków rodzicielskich i opiekuńczych. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety zasługują na równe szanse na skorzystanie z urlopu rodzicielskiego i urlopu opiekuńczego, a także na równe szanse na uczestnictwo w rynku pracy i rozwój na nim. Dyrektywa ta daje ludziom narzędzia do sprawiedliwego podziału obowiązków domowych i opiekuńczych".

Tło

Dyrektywa w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym jest wynikiem wieloletnich prac Komisji mających na celu zachęcenie państw członkowskich i Parlamentu Europejskiego do udoskonalenia przepisów dotyczących urlopów dostępnych dla rodziców oraz do wprowadzenia po raz pierwszy do prawodawstwa UE prawa do urlopu opiekuńczego. Komisja po raz pierwszy złożyła w 2008 r. wniosek dotyczący reformy starszych przepisów dotyczących urlopu macierzyńskiego, który wycofała w 2015 r. po zastoju w negocjacjach. Aby szeroko rozwiązać problem niedostatecznej reprezentacji kobiet na rynku pracy, prawo do odpowiedniego urlopu, elastycznej organizacji pracy i dostępu do usług opiekuńczych zostało włączone do zasady 9 Europejskiego filaru praw socjalnych, ogłoszonej wspólnie przez Parlament Europejski, Radę w imieniu wszystkich państw członkowskich i Komisję w Göteborgu w listopadzie 2017 r. Dyrektywa w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym jest jednym z działań w ramach planu działania w ramach Europejskiego filaru praw socjalnych w celu dalszego wdrażania zasad filaru. Wniosek dotyczący dyrektywy został przyjęty w dniu 13 czerwca 2019 r., a państwa członkowskie miały trzy lata do dnia 2 sierpnia na wdrożenie go do prawa krajowego. Nowe przepisy stanowią uzupełnienie praw przysługujących pracownicom w ciąży wynikających z dyrektywy 92/85, zgodnie z którymi kobiety mają prawo do co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, przy czym co najmniej dwa są obowiązkowe. Urlop macierzyński jest rekompensowany co najmniej na poziomie krajowego wynagrodzenia chorobowego.

Idzie to również w parze z dyrektywą w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy, którą państwa członkowskie musiały transponować do prawa krajowego do dnia 1 sierpnia (komunikat prasowy). Dyrektywa aktualizuje i rozszerza prawa 182 mln pracowników w UE, w szczególności w odniesieniu do niewystarczającej ochrony pracowników na bardziej niepewnych stanowiskach, przy jednoczesnym ograniczeniu obciążeń dla pracodawców i zachowaniu elastyczności w dostosowywaniu się do zmieniających się warunków na rynku pracy.