Komisja Europejska proponuje nowy pakt o migracji i azylu, obejmujący wszystkie elementy niezbędne do kompleksowego europejskiego podejścia do migracji Określa on usprawnione i szybsze procedury z zakresu całego systemu azylu i migracji. Wprowadza on także równowagę między zasadą sprawiedliwego podziału odpowiedzialności a solidarnością. Ma to kluczowe znaczenie dla odbudowania zaufania między państwami członkowskimi i przekonania o zdolności Unii Europejskiej do zarządzania migracją.

Migracja jest kwestią złożoną, o licznych aspektach wymagających równoczesnego uwzględnienia. Bezpieczeństwo osób szukających ochrony międzynarodowej lub lepszych warunków życia, niepokój państw położonych na granicach zewnętrznych UE, które obawiają się, że presja migracyjna przekroczy ich zdolności i które potrzebują solidarności pozostałych państw. Z kolei inne państwa członkowskie UE obawiają się, że w przypadku nieprzestrzegania procedur na granicach zewnętrznych ich własne krajowe systemy azylu, integracji i powrotów staną się niewydolne w obliczu dużych napływów.

Obecny system już się nie sprawdza. Przez ostatnie pięć lat UE nie była w stanie go naprawić. UE musi przezwyciężyć obecny impas i stawić czoła stojącym przed nią zadaniom. W nowym pakcie o migracji i azylu Komisja proponuje wspólne europejskie rozwiązania ogólnoeuropejskiego problemu. Unia musi odejść od rozwiązań doraźnych i wprowadzić przewidywalny i niezawodny system zarządzania migracją.

Po przeprowadzeniu zakrojonych na szeroką skalę konsultacji oraz uczciwej i całościowej oceny sytuacji Komisja proponuje usprawnić cały system. Ma to polegać na rozważeniu sposobów poprawy współpracy z państwami pochodzenia i tranzytu, zapewnieniu skutecznych procedur, udanej integracji uchodźców oraz powrotu osób, które nie mają prawa pozostać. Nie ma jednego rozwiązania zagadnienia migracji, które zadowalałoby wszystkie strony, we wszystkich jego aspektach – ale dzięki współpracy Unii uda się znaleźć wspólne rozwiązanie.

Przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen powiedziała: Proponujemy dziś europejskie rozwiązanie, aby odbudować zaufanie między państwami członkowskimi i przywrócić zaufanie obywateli do naszej zdolności do zarządzania migracją jako Unia. UE udowodniła już w innych obszarach, że jest w stanie podejmować nadzwyczajne kroki w celu pogodzenia odmiennych stanowisk. Stworzyliśmy kompleksowy rynek wewnętrzny, wspólną walutę i bezprecedensowy plan odbudowy naszych gospodarek. Teraz nadszedł czas, by sprostać wyzwaniu, jakim jest wspólne zarządzanie migracją przy zachowaniu właściwej równowagi między solidarnością a odpowiedzialnością.

Wiceprzewodniczący ds. promowania naszego europejskiego stylu życia Margaritis Schinas powiedział: Sytuacja, jaka miała miejsce w obozie Moria, wyraźnie pokazuje, że skończył się czas, kiedy mogliśmy mieszkać w domu zbudowanym tylko w połowie. Nadszedł czas, by zjednoczyć się wokół wspólnej europejskiej polityki migracyjnej. Pakt zawiera brakujące elementy potrzebne do utworzenia kompleksowego podejścia do migracji. Każde państwo członkowskie doświadcza migracji w inny sposób, a poszczególne wyjątkowe wyzwania, przed którymi stoją wszystkie państwa członkowskie, zasługują na zauważenie, uznanie i rozwiązanie.

Komisarz do spraw wewnętrznych Ylva Johansson powiedziała: Migracja od zawsze była częścią naszych społeczeństw i zawsze nią pozostanie. Zaproponowany przez nas dzisiaj plan pozwoli zbudować długoterminową politykę migracji, która będzie przekładać europejskie wartości na praktyczne zarządzanie. Przedstawiany zbiór wniosków będzie oznaczać jasne, sprawiedliwe i szybsze procedury graniczne, co zapobiegnie oczekiwaniu w niepewności. Oznacza on zacieśnienie współpracy z państwami trzecimi, aby zapewnić szybkie powroty, większą liczbę legalnych dróg migracji i zdecydowane działania zwalczające przemyt ludzi. W samej swojej istocie pakt chroni prawo do ubiegania się o azyl.

Lepsze i skuteczniejsze procedury zwiększą zaufanie

Pierwszy filar podejścia Komisji do budowy zaufania tworzą sprawniejsze i szybsze procedury. Komisja proponuje w szczególności ustanowienie zintegrowanej procedury granicznej, która po raz pierwszy wprowadza kontrolę przed wjazdem obejmującą identyfikację wszystkich osób przekraczających bez zezwolenia granice zewnętrzne UE lub sprowadzonych na ląd po operacji poszukiwawczo-ratunkowej.

Będzie ona wiązać się również z kontrolą stanu zdrowia i kontrolą bezpieczeństwa, pobraniem odcisków palców i rejestracją w bazie danych Eurodac. Po tej kontroli przed wjazdem osoby ubiegające się o azyl zostaną skierowane na ścieżkę właściwej procedury: albo procedury na granicy w przypadku niektórych kategorii wnioskodawców, albo normalnej procedury azylowej. W ramach tej procedury granicznej podejmowane będą szybkie decyzje w sprawie azylu lub powrotu, co da szybko pewność ich sytuacji osobom, których sprawy są łatwe do rozpatrzenia.

Jednocześnie ulepszone zostaną wszystkie pozostałe procedury. Będą one też ściślej monitorowane i wspierane operacyjnie przez agencje UE. Unijna infrastruktura cyfrowa na potrzeby zarządzania migracjami zostanie zmodernizowana, aby odpowiadała tym procedurom i je wspierała. 

Sprawiedliwe dzielenie się odpowiedzialnością i solidarność

Drugi filar paktu stanowią sprawiedliwe dzielenie się odpowiedzialnością i solidarność.Państwa członkowskie będą zobowiązane działać w sposób odpowiedzialny i solidarny. Każde państwo członkowskie, bez wyjątku, musi wnosić wkład, wykazując solidarność podczas napiętej sytuacji, aby pomóc ustabilizować cały system, wesprzeć państwa członkowskie znajdujące się pod presją i zapewnić wypełnienie przez Unię jej obowiązków humanitarnych.

W celu uwzględnienia odmiennych sytuacji państw członkowskich i zmiennej presji migracyjnej Komisja proponuje system elastycznych wkładów państw członkowskich. Wkład taki może np. polegać na relokacji osób ubiegających się o azyl z kraju pierwszego wjazdu, przejęciu odpowiedzialności za powrót osób, które nie mają prawa pozostać, czy też na pewnej formie wsparcia operacyjnego.

Chociaż nowy system opiera się na współpracy i elastycznych formach wsparcia, które będą najpierw dobrowolne, to w okresach presji na poszczególne państwa członkowskie wymogi dotyczące wkładów staną się bardziej rygorystyczne i będą opierać się na zestawie zabezpieczeń.

Mechanizm solidarności będzie dotyczył różnych sytuacji – w tym zejścia na ląd po operacji poszukiwawczo-ratowniczej, presji migracyjnej, sytuacji kryzysowych lub innych szczególnych okoliczności.

Zmiana paradygmatu współpracy z państwami spoza UE

UE będzie promować dostosowane do indywidualnych potrzeb i korzystne dla obu stron partnerstwa z państwami trzecimi.Partnerstwa te pomogą stawić czoła wspólnym problemom, takim jak przemyt migrantów, a także przyczynią się do stworzenia legalnych dróg migracji oraz skutecznego wdrażania umów i porozumień o readmisji. UE i jej państwa członkowskie będą działać jednomyślnie, wykorzystując szeroki wachlarz narzędzi, aby wspierać współpracę z państwami trzecimi w zakresie readmisji.

Kompleksowe podejście

Przedstawiony dzisiaj pakiet ma również na celu wzmocnienie wspólnego unijnego systemu powrotów, aby zwiększyć wiarygodność przepisów migracyjnych UE. Wprowadzone zostaną skuteczniejsze ramy prawne, zwiększy się rola Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej i powołany będzie nowy unijny koordynator ds. powrotów wraz z siecią przedstawicieli krajowych, aby zapewnić spójność w całej UE.

W pakcie zaproponowane zostanie także wspólne zarządzanie migracją i lepsze planowanie strategiczne. Zapewni to dopasowanie do siebie polityk unijnych i krajowych oraz lepsze monitorowanie zarządzania migracją na miejscu w celu zwiększenia wzajemnego zaufania.

Ulepszone zostanie zarządzanie granicami zewnętrznymi. Stała służba Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej, której rozmieszczenie jest planowane od dnia 1 stycznia 2021 r., będzie zapewniać państwom członkowskim większe wsparcie tam, gdzie będzie ono potrzebne.

Wiarygodna polityka w zakresie legalnej migracji i integracji przyniesie korzyści europejskim społeczeństwom i gospodarkom. Komisja uruchomi partnerstwa w zakresie talentów z kluczowymi państwami spoza UE. W ramach tych partnerstw oferty pracowników z odpowiednimi umiejętnościami będą dopasowywane do unijnego zapotrzebowania na umiejętności. Pakt wzmocni przesiedlenia i będzie promował inne uzupełniające drogi migracji w ramach dążenia do stworzenia europejskiego modelu sponsorowania prywatnego lub przez społeczności. Komisja przyjmie również nowy kompleksowy plan działania na rzecz integracji i włączenia społecznego na lata 2021–2024.

Dalsze kroki

Obecnie to do Parlamentu Europejskiego i Rady należy zbadanie i przyjęcie pełnego pakietu aktów prawnych niezbędnych do urzeczywistnienia prawdziwie wspólnej polityki azylowej i migracyjnej UE. Z uwagi na pilność lokalnej sytuacji w kilku państwach członkowskich współprawodawcy proszeni są, aby do końca roku osiągnęli porozumienie polityczne w sprawie podstawowych zasad rozporządzenia w sprawie zarządzania azylem i migracją oraz przyjęli rozporządzenie w sprawie Agencji UE ds. Azylu i rozporządzenie dotyczące Eurodac. Należy również szybko przyjąć zmienioną dyrektywę w sprawie warunków przyjmowania, rozporządzenie o kwalifikowaniu i przekształconą dyrektywę powrotową, opierając się na postępach już poczynionych od 2016 r.

Kontekst

Przedstawione dzisiaj wnioski stanowią wywiązanie się z zobowiązania do przedstawienia nowego paktu o migracji i azylu, które przewodnicząca Ursula von der Leyen podjęła w swoich wytycznych politycznych. Pakt opiera się na pogłębionych konsultacjach z Parlamentem Europejskim, wszystkimi państwami członkowskimi, społeczeństwem obywatelskim, partnerami społecznymi i przedsiębiorstwami i reprezentuje starannie wyważoną strategię uwzględniającą ich stanowiska.