Komisja przedstawia wytyczne dla państw członkowskich w ramach wiosennego pakietu europejskiego semestru 2024.

Mają one służyć budowaniu solidnej, przyszłościowej gospodarki, która zapewnia konkurencyjność, odporność i długoterminowy dobrobyt dla wszystkich, przy zachowaniu zdrowych finansów publicznych, w trudnej sytuacji geopolitycznej.

Unii Europejskiej zależy na podjęciu dalszych działań, aby zwiększyć w perspektywie długoterminowej konkurencyjność, dobrobyt i przywództwo na świecie oraz wzmocnić unijny model otwartej strategicznej autonomii. Choć Unia i jej kraje mają silne atuty, które mogą wykorzystać, Unia będzie w dalszym ciągu rozwiązywać problemy strukturalne ograniczające jej konkurencyjność i zapewni w tym celu wyższy wzrost wydajności i większe inwestycje. Będzie poza tym dążyła do zaradzenia znacznemu niedoborowi pracowników i umiejętności.

Wymaga to zintegrowanego podejścia we wszystkich obszarach polityki: stabilność makroekonomiczna, wspieranie zrównoważenia środowiskowego, wydajność i sprawiedliwość. Europejski semestr zapewnia ramy koordynacji polityki, obejmujące wdrażanie NextGenerationEU i jego głównego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) oraz programów polityki spójności. Cykl europejskiego semestru dostarcza też aktualne informacje o postępach w osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju i określa priorytety inwestycyjne z myślą o planowanym przeglądzie śródokresowym polityki spójności.

Odporność w trudnych czasach

Europejski semestr odegrał bardzo ważną rolę we wspieraniu zdecydowanej i skoordynowanej reakcji w ramach polityki gospodarczej przez ostatnie pięć lat, gdy UE mierzyła się z wieloma nadzwyczajnymi wyzwaniami. UE wykazała duży stopień odporności gospodarczej i społecznej w obliczu poważnych wstrząsów, np. pandemii COVID-19, rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie oraz związanych z nią gwałtownych skoków cen energii i wzrostu inflacji. Prognoza gospodarcza z wiosny 2024 r. zakłada wzrost PKB w 2024 r. na poziomie 1,0 proc. w UE i 0,8 proc. w strefie euro w kontekście silnego rynku pracy i dynamicznego wzrostu spożycia prywatnego. W 2025 r. prognozuje się dalszy wzrost PKB do poziomu 1,6 proc. w UE i 1,4 proc. w strefie euro. Wskaźnik inflacji ma z kolei spaść z 6,4 proc. w 2023 r. do 2,2 proc. w 2025 r.

Zalecenia dla poszczególnych krajów Unii

Sprawozdania krajowe z 2024 r. zawierają analizę rozwoju gospodarczego, społecznego i sytuacji na rynku pracy w poszczególnych krajach Unii, a także podsumowanie realizacji planów odbudowy i zwiększania odporności (RRP) i programów polityki spójności. W sprawozdaniach omawiane są także główne wyzwania, ze szczególnym naciskiem na konkurencyjność, oraz najważniejsze reformy i inwestycje. Na podstawie tej analizy Komisja przedstawia propozycję zaleceń dla poszczególnych krajów, zawierających wytyczne dla państw członkowskich, jak poradzić sobie z najważniejszymi wyzwaniami, które w planach odbudowy i zwiększania odporności uwzględniono jedynie częściowo lub których nie uwzględniono wcale.

Zalecenia dla poszczególnych krajów obejmują:

• zalecenie dotyczące polityki fiskalnej, w tym, w stosownych przypadkach, fiskalnych reform strukturalnych;

• zalecenie kontynuacji lub przyspieszenia realizacji krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności oraz programów polityki spójności oraz
• w stosownych przypadkach dodatkowe zalecenia w sprawie dotychczasowych lub nowo pojawiających się wyzwań strukturalnych z naciskiem na poprawę konkurencyjności.

Skuteczna realizacja NextGenerationEU i polityki spójności: najważniejsze czynniki napędzające konkurencyjną gospodarkę UE

Jak pokazują tegoroczne sprawozdania krajowe, NextGenerationEU i inne programy finansowania UE wspierały odbudowę Unii w kierunku bardziej ekologicznej, cyfrowej, sprawiedliwej i odpornej przyszłości dzięki tworzeniu miejsc pracy, lepszej konkurencyjności, stabilności makroekonomicznej oraz spójności terytorialnej i społecznej.

Do tej pory Komisja wypłaciła państwom członkowskim ponad 240 mld euro w formie dotacji i pożyczek w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności na pomyślną realizację kluczowych reform i inwestycji. Od początku pandemii COVID-19 Komisja wypłaciła również ponad 252 mld euro w ramach polityki spójności.

Większość państw członkowskich nadal odnotowuje postępy w realizacji swoich RRP i programów polityki spójności. Niektóre państwa członkowskie powinny jednak pilnie zaradzić występującym opóźnieniom i wyzwaniom strukturalnym, aby zapewnić terminową realizację inwestycji i reform, określonych w RRP. Tegoroczny cykl europejskiego semestru zapewnia również państwom członkowskim wytyczne w związku z planowanym przeglądem śródokresowym programów polityki spójności.

Wytyczne polityczne, jak zwiększyć konkurencyjność

W pakiecie wiosennym wzywa się państwa członkowskie do podjęcia działań w celu zwiększenia konkurencyjności i wydajności. W tym celu w zaleceniach dla poszczególnych krajów zachęca się państwa członkowskie do:

• tworzenia otoczenia biznesowego sprzyjającego konkurencyjności, przy pełnym wykorzystaniu możliwości oferowanych przez jednolity rynek, zwłaszcza w przypadku MŚP;
• poprawy wyników kształcenia i wspierania rozwoju umiejętności przy zapewnieniu wysokiej jakości kształcenia i szkolenia w oparciu o nowoczesne programy nauczania, gdyż rozwiązanie problemu niedoboru pracowników i umiejętności ma zasadnicze znaczenie dla zagwarantowania dobrobytu UE;
• ułatwiania dostępu do finansowania poprzez poprawę alokacji oszczędności i finansowania kapitałowego oraz ułatwianie finansowania na rynku kapitałowym i alternatywnych form finansowania, zwłaszcza dla MŚP; przeprowadzenia ambitnych reform w celu stworzenia zintegrowanych ekosystemów badań naukowych i innowacji i skoncentrowania się m.in. na współpracy między światem nauki a przedsiębiorstwami oraz na transferze wiedzy oraz
• przyspieszenia transformacji ekologicznej i cyfrowej, zwiększenia autonomii, odporności i konkurencyjności unijnego przemysłu technologii neutralnych emisyjnie, zaradzenia problemowi niedoboru pracowników i umiejętności, zwiększenia inwestycji publicznych w infrastrukturę cyfrową i umiejętności cyfrowe oraz usunięcia barier regulacyjnych dla cyfryzacji.

Poprawa stabilności finansów publicznych

Pandemia koronawirusa, gwałtowny skok cen energii oraz konieczna reakcja w różnych obszarach polityki doprowadziły w ostatnich latach do istotnego wzrostu długu publicznego w kilku państwach członkowskich. Polityka fiskalna powinna zmierzać do tendencji spadkowej długu lub utrzymać dług na ostrożnym poziomie bez wpływu na inwestycje.

W świetle nowych ram zarządzania gospodarczego rok 2024 jest rokiem przejściowym dla koordynacji polityki fiskalnej w UE. Wytyczne i decyzje dotyczące polityki fiskalnej na podstawie nowych ram zawartych w pakiecie wiosennym mają na celu wzmocnienie stabilności długu w państwach członkowskich i promowanie zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu w całej Unii.

Zgodnie z nowymi przepisami państwa członkowskie przygotują plany średniookresowe, w których określą ścieżki wydatków oraz priorytetowe reformy i inwestycje. Zalecenia zawarte w pakiecie wiosennym stanowią solidną podstawę dla zobowiązań w zakresie reform i inwestycji, które państwa członkowskie muszą podjąć w tych planach.

W zaleceniach dla poszczególnych krajów przewidziano, że państwa członkowskie powinny prowadzić rozważną politykę fiskalną i w tym celu powinny dopilnować, aby wzrost wydatków netto w 2025 r. i w kolejnych latach był zgodny z wymogami w zakresie dostosowań fiskalnych wynikającymi z nowych ram zarządzania.

Konkretnie oznacza to, że państwa członkowskie, w przypadku których dług publiczny przekracza 60 proc. PKB lub deficyt wynosi powyżej 3 proc. PKB, powinny zapewnić ograniczenie wzrostu wydatków netto do poziomu, który w perspektywie średnioterminowej doprowadzi do prawdopodobnej tendencji spadkowej relacji długu publicznego do PKB, przy jednoczesnym obniżeniu deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych do poziomu poniżej 3 proc. PKB i utrzymaniu go poniżej tej wartości odniesienia w perspektywie średnioterminowej.

Nadzór finansów publicznych

Na podstawie art. 126 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) Komisja przygotowała sprawozdanie dla 12 państw członkowskich, tj. Belgii, Czech, Estonii, Hiszpanii, Francji, Włoch, Węgier, Malty, Polski, Słowenii, Słowacji i Finlandii, aby ocenić, czy spełniają one kryterium deficytu określone w Traktacie. Komisja bierze pod uwagę istotne czynniki wskazane przez państwa członkowskie, w przypadku gdy ich relacja długu do PKB wynosi poniżej 60 proc. PKB lub ich dług ocenia się jako ‘zbliżony' do wartości odniesienia wynoszącej 3 proc. PKB i ‘tymczasowy'.

W świetle oceny zawartej w sprawozdaniu wszczęcie procedury nadmiernego deficytu opartej na kryterium deficytu jest uzasadnione w przypadku siedmiu państw członkowskich: Belgii, Francji, Włoch, Węgier, Malty, Polski i Słowacji.

Sprawozdanie sporządzone na mocy art. 126 ust. 3 stanowi jedynie pierwszy krok w kierunku wszczęcia procedur nadmiernego deficytu. W świetle wspomnianej oceny i po uwzględnieniu opinii Komitetu Ekonomiczno-Finansowego Komisja zamierza zaproponować Radzie wszczęcie procedur nadmiernego deficytu opartych na kryterium deficytu w odniesieniu do podanych państw członkowskich w lipcu 2024 r. W ramach jesiennego pakietu europejskiego semestru, aby zapewnić spójność ze ścieżką dostosowania określoną w planach średniookresowych, Komisja zaproponuje Radzie zalecenia dotyczące zlikwidowania nadmiernego deficytu.

W 2020 r. Rada stwierdziła istnienie nadmiernego deficytu w Rumunii na podstawie danych z 2019 r. Według oceny Komisji kraj ten nie podjął skutecznych działań w celu uregulowania sytuacji i likwidacji nadmiernego deficytu.

Ocena zakłóceń równowagi makroekonomicznej

W sprawozdaniu przedłożonym w ramach mechanizmu ostrzegania na 2024 r. Komisja oceniła występowanie zakłóceń równowagi makroekonomicznej w 12 państwach członkowskich wybranych do szczegółowej oceny sytuacji. Ogólnie rzecz biorąc, po dużym wstrząsie związanym z niekorzystnymi warunkami handlu w 2022 r. większość państw członkowskich odnotowała tendencję spadkową w zakłóceniach równowagi makroekonomicznej.

• Francja, Hiszpania i Portugalia nie odnotowują już zakłóceń równowagi, ponieważ ogólnie zmniejszyła się podatność na zagrożenia. Zagrożenia dla stabilności finansów publicznych będą badane w myśl zreformowanych reguł fiskalnych.
• W Grecji i we Włoszech stwierdzono obecnie zakłócenia równowagi, po tym jak do ubiegłego roku wystąpiły nadmierne zakłócenia równowagi, ponieważ podatność na zagrożenia zmniejszyła się, ale nadal budzi obawy. Zagrożenia dla stabilności finansów publicznych będą badane w myśl zreformowanych reguł fiskalnych.
• W Słowacji obecnie stwierdza się występowanie zakłóceń równowagi. Utrzymywały się podatności na zagrożenia związane z konkurencyjnością kosztową, równowagą zewnętrzną, rynkiem mieszkaniowym i zadłużeniem gospodarstw domowych i nie zaplanowano żadnych działań w ramach polityki.
• Stwierdzono, że w Rumunii występują nadmierne zakłócenia równowagi, po tym jak do ubiegłego roku występowały zakłócenia równowagi, ponieważ utrzymują się podatności na zagrożenia dotyczące rachunków zewnętrznych, związane głównie z dużymi i rosnącymi deficytami sektora instytucji rządowych i samorządowych. Jednocześnie wzrosła znaczna presja cenowa i kosztowa, a działania w ramach polityki były słabe.
• Niemcy, Cypr, Węgry, Holandia i Szwecja nadal doświadczają zakłóceń równowagi.

Sprawozdania z nadzoru po zakończeniu programu

Nadzór po zakończeniu programu ma za zadanie ocenę sytuacji gospodarczej, fiskalnej i finansowej państw członkowskich, które skorzystały z programów pomocy finansowej. W ocenie tej analizowana jest przede wszystkim ich zdolność do spłaty zadłużenia. W sprawozdaniach z nadzoru po zakończeniu programu dotyczących Irlandii, Grecji, Hiszpanii, Cypru i Portugalii stwierdzono, że wszystkie pięć państw członkowskich zachowuje zdolność do spłaty swojego zadłużenia.

Ocena wyzwań związanych z konwergencją społeczną

W ramach tegorocznego cyklu semestru Komisja po raz pierwszy przeprowadziła dwuetapową analizę wyzwań w zakresie zatrudnienia, umiejętności i wyzwań społecznych w każdym państwie członkowskim w oparciu o zmienioną tablicę wskaźników społecznych i zasady ram konwergencji społecznej. Pierwszy etap analizy uwzględniono we wspólnym sprawozdaniu o zatrudnieniu z 2024 r., natomiast w maju 2024 r. służby Komisji opublikowały bardziej szczegółowy drugi etap analizy w odniesieniu do siedmiu państw członkowskich (Bułgarii, Estonii, Hiszpanii, Włoch, Litwy, Węgier i Rumunii).

Wytyczne dotyczące zatrudnienia

Komisja proponuje również wytyczne dotyczące polityki zatrudnienia w poszczególnych państwach członkowskich w 2024 r. Określa w nich wspólne priorytety, które pomagają kształtować krajową politykę zatrudnienia i politykę społeczną w taki sposób, aby stawały się one sprawiedliwsze i bardziej sprzyjały włączeniu społecznemu.

Wytyczne z 2023 r. zostały zaktualizowane, aby uwzględnić działania mające na celu rozwiązanie problemu niedoboru umiejętności i pracowników oraz poprawę umiejętności podstawowych i cyfrowych. Uwzględniono również nowe technologie, sztuczną inteligencję i zarządzanie algorytmiczne oraz ich wpływ na świat pracy. Ponadto w wytycznych odniesiono się do niedawnych inicjatyw politycznych w obszarach o szczególnym znaczeniu, takich jak praca za pośrednictwem platform internetowych, gospodarka społeczna i przystępne cenowo mieszkania.

Komisja podkreśla także znaczenie monitorowania postępów w osiąganiu głównych celów UE na 2030 r. oraz celów krajowych w obszarach zatrudnienia, umiejętności i ograniczania ubóstwa.

Dalsze działania

Komisja zwraca się do Eurogrupy i Rady o omówienie prezentowanego pakietu i przyjęcie zaproponowanych dziś wytycznych. Komisja liczy na konstruktywny dialog z Parlamentem Europejskim na temat treści pakietu i każdego kolejnego etapu cyklu europejskiego semestru.