Pierwsze sprawozdanie na temat stanu cyfrowej dekady zawiera kompleksowy obraz postępów osiągniętych na drodze do transformacji cyfrowej, mającej zwiększyć cyfrową suwerenność, odporność i konkurencyjność UE.

Przedstawiono w nim ocenę wyników UE na drodze do osiągnięcia celów i założeń na 2030 r., skoncentrowanych wokół czterech głównych filarów: umiejętności cyfrowych, infrastruktury cyfrowej, cyfryzacji przedsiębiorstw, w tym wykorzystania sztucznej inteligencji (AI), oraz cyfryzacji usług publicznych. Zawiera ono również wyniki monitorowania w odniesieniu do Europejskiej deklaracji praw i zasad cyfrowych w cyfrowej dekadzie, która jest wyrazem zaangażowania UE na rzecz pewnej, bezpiecznej i zrównoważonej transformacji cyfrowej, która stawia ludzi na pierwszym miejscu.

W sprawozdaniu z 2023 r., które jest pierwszym z serii corocznych sprawozdań, wzywa się państwa członkowskie do podjęcia wspólnych działań mających na celu zlikwidowanie aktualnych luk inwestycyjnych, przyspieszenie transformacji cyfrowej w Europie oraz zwiększenie wysiłków służących osiągnięciu celów programu polityki „Droga ku cyfrowej dekadzie”. Program ten został przyjęty przez Parlament Europejski i Radę i wszedł w życie 9 stycznia 2023 r. Obejmuje on system wspólnego zarządzania przez UE i organy krajowe.

Przedstawione w sprawozdaniu z 2023 r. zalecenia horyzontalne, jak również zalecenia dla poszczególnych krajów wyznaczają jasny program działań. Zalecenia te będą stanowić podstawę dyskusji i współpracy między Komisją i państwami członkowskimi nad sposobami osiągnięcia wspólnych celów. Prace te będzie wspierać realizacja projektów na dużą skalę obejmujących wiele krajów, obejmujących m.in. nowo wprowadzone konsorcja na rzecz europejskiej infrastruktury cyfrowej (EDIC).

Poniżej przedstawiono główne ustalenia dotyczące poszczególnych aspektów uwzględnionych w sprawozdaniu.

Infrastruktura cyfrowa – bezpieczna łączność

Zgodnie z aktualnymi celami na 2030 r. sieci gigabitowe powinny swoim zasięgiem obejmować całą populację, a wydajne sieci 5G powinny być dostępne na wszystkich obszarach zamieszkałych.

Obecnie sieci światłowodowe, które mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia łączności gigabitowej, są dostępne jedynie dla 56 proc. gospodarstw domowych, natomiast sieci 5G obejmują swoim zasięgiem 81 proc. populacji, przy czym odsetek ten spada do 51 proc. na obszarach wiejskich. Wdrażanie autonomicznych sieci 5G następuje jednak w powolnym tempie, a jakość sieci 5G jest nadal niedostateczna, biorąc pod uwagę oczekiwania użytkowników końcowych i potrzeby przemysłu. W dalszym ciągu 55 proc. gospodarstw domowych na obszarach wiejskich nie ma dostępu do żadnej zaawansowanej sieci, a 9 proc. nie ma w ogóle dostępu do żadnej sieci stacjonarnej.

Potrzebne są dodatkowe inwestycje w wysokości co najmniej 200 mld euro, aby zapewnić pełne objęcie zasięgiem sieci gigabitowych całej UE, jak również dostęp do sieci 5G na wszystkich obszarach zamieszkałych. Państwa członkowskie powinny zidentyfikować swoje luki w sieciach łączności oraz zbadać możliwości dofinansowania uzupełniającego prywatne inwestycje na obszarach, na których są one ekonomicznie nieopłacalne, w tym na obszarach wiejskich i oddalonych, wykorzystując przy tym sprzyjające inwestycjom unijne ramy regulacyjne.

Półprzewodniki

Aktualny cel dla UE na 2030 r. zakłada podwojenie jej udziału w wartości globalnej produkcji najnowocześniejszych półprzewodników z 10 proc. do 20 proc.

Aby osiągnąć ten cel, europejski akt w sprawie czipów, który wszedł w życie 21 września 2023 r., ma na celu rozwój dynamicznego ekosystemu w branży półprzewodników oraz odpornych łańcuchów dostaw. Państwa członkowskie powinny wspierać krajowe polityki i inwestycje służące rozbudowie krajowych zdolności w zakresie projektowania i produkcji czipów oraz w skali ponadsektorowej pobudzać rozwój lokalnych umiejętności w zakresie zaawansowanych technologii.

Cyfryzacja przedsiębiorstw

W programie polityki „Droga ku cyfrowej dekadzie” określono trzy cele w zakresie wspierania cyfryzacji przedsiębiorstw:

co najmniej 75 proc. przedsiębiorstw w UE powinno wykorzystywać w swoich operacjach usługi w chmurze, technologie w zakresie dużych zbiorów danych i/lub sztuczną inteligencję (AI);

ponad 90 proc. małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) powinno osiągnąć co najmniej podstawowy poziom wskaźnika wykorzystania technologii cyfrowych (mierzącego wykorzystanie różnych technologii cyfrowych na poziomie przedsiębiorstwa);

podwojenie liczby jednorożców (przedsiębiorstw o wartości rynkowej powyżej 1 mld euro).

Prognoza odnośnego trendu pokazuje, że bez dodatkowych inwestycji i zachęt w 2030 r. jedynie 66 proc. przedsiębiorstw będzie korzystać z usług w chmurze, 34 proc. z technologii dużych zbiorów danych, a 20 proc. ze sztucznej inteligencji. Ponadto według najnowszych danych obecnie jedynie 69 proc. unijnych MŚP osiągnęło podstawowy poziom wskaźnika wykorzystania technologii cyfrowych, przy czym postępy w tym zakresie są niewystarczające i różnią się znacznie w poszczególnych państwach członkowskich. Aby zwiększyć wykorzystanie nowych technologii, państwa członkowskie powinny zwiększać świadomość korzyści płynących z cyfryzacji przedsiębiorstw, a także promować i wspierać europejskie centra innowacji cyfrowych.

Jeśli chodzi o liczbę jednorożców z siedzibą w UE, w ostatniej dekadzie znacznie ona wzrosła. Jeżeli obecny trend się utrzyma, UE osiągnie wyznaczony cel przed 2030 r., ale przy zmienności panującej na rynkach nie może to stanowić powodu do samozadowolenia. Ponadto nadal utrzymują się różnice w porównaniu z innymi zaawansowanymi gospodarkami: na początku 2023 r. 249 jednorożców miało siedzibę w UE, w porównaniu z 1444 jednorożcami w Stanach Zjednoczonych i 330 w Chinach.

Cyfryzacja usług publicznych

Cele określone w programie polityki „Droga ku cyfrowej dekadzie” zakładają 100 proc. internetowej dostępności głównych usług publicznych oraz, w stosownych przypadkach, możliwość internetowej interakcji obywateli i przedsiębiorstw w Unii z organami administracji publicznej, internetowy dostęp do swojej dokumentacji medycznej dla 100 proc. obywateli Unii oraz dostęp do bezpiecznej identyfikacji elektronicznej (e-identyfikacji) dla 100 proc. obywateli Unii.

Wiele państw członkowskich znajduje się w korzystnej sytuacji jeśli chodzi o osiągnięcie pełnej cyfryzacji usług publicznych i dokumentacji medycznej, jak również wprowadzenie e-identyfikacji dla swoich obywateli. Konieczne są jednak znaczne inwestycje, aby poprawić transgraniczną dostępność oraz efektywność usług publicznych. Jeśli chodzi o europejski portfel tożsamości cyfrowej, jego pełne wdrażanie jest w toku: oczekuje się, że proces ten zakończy się w 2030 r. i zostanie uzupełniony wprowadzeniem cyfrowego euro, które zaproponowano w czerwcu 2023 r.

Umiejętności cyfrowe

UE zobowiązała się do poprawy podstawowych umiejętności cyfrowych wśród co najmniej 80 proc. osób w przedziale wiekowym od 16 do 74 lat oraz do osiągnięcia liczby 20 mln specjalistów w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) do 2030 r.

Ze sprawozdania wynika jednak, że – przy założeniu niezmienionych warunków – do 2030 r. jedynie 59 proc. populacji będzie dysponowało co najmniej podstawowymi umiejętnościami cyfrowymi, a liczba specjalistów ICT może nie przekroczyć 12 mln. Państwa członkowskie muszą nadać priorytetowy charakter inwestycjom w wysokiej jakości edukację i umiejętności, a także wspierać odsetek kobiet w obszarze nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki (STEM) już na wczesnych etapach edukacji.

Wartości i zasady w społeczeństwie internetowym

W sprawozdaniu podkreślono pionierską rolę, jaką UE odgrywa w stworzeniu pewnej, bezpiecznej i ukierunkowanej na człowieka transformacji cyfrowej, zgodnie z Europejską deklaracją praw i zasad cyfrowych w cyfrowej dekadzie. UE wprowadziła szereg odpowiednich środków polityki i środków legislacyjnych, takich jak akt o usługach cyfrowych, akt w sprawie sztucznej inteligencji, europejski akt o wolności mediów oraz komunikat w sprawie światów wirtualnych.

Zrównoważona transformacja cyfrowa

Sprawozdanie zawiera bilans dotychczasowych wysiłków mających zapewnić, by transformacja cyfrowa dokonywała się w możliwie ekologiczny sposób. Środki takie jak inicjatywa na rzecz „prawa do naprawy”, kryteria ekoprojektu dla telefonów komórkowych i tabletów oraz unijny plan działań na rzecz cyfryzacji systemów energetycznych ograniczą wpływ technologii cyfrowych na środowisko. Również dodatkowe inwestycje w ramach krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności lub wspólne inwestycje są istotne dla wsparcia przejścia na neutralne pod względem emisji rozwiązania cyfrowe, podobnie jak ulepszone mechanizmy monitorowania w celu pomiaru śladu środowiskowego usług łączności elektronicznej.

Partnerstwa międzynarodowe

W programie polityki „Droga ku cyfrowej dekadzie” do 2030 r. wskazano znaczenie współpracy międzynarodowej dla promowania unijnych wartości wspólnie z partnerami o zbieżnych poglądach. Osiągnięto postępy w realizacji tego celu dzięki cyfrowym partnerstwom zawartym z Japonią, Republiką Korei i Singapurem, jak również poprzez Rady ds. Handlu i Technologii, w ramach których prowadzona jest współpraca ze Stanami Zjednoczonymi oraz Indiami. UE zwiększyła również wysiłki na rzecz wspierania cyfrowej transformacji w Ukrainie, włączając ten kraj do unijnego obszaru bezpłatnego roamingu.

Co dalej?

Sprawozdanie zawiera zalecenia dotyczące działań, środków i polityk w obszarach, w których postępy są dotychczas niewystarczające. Państwa członkowskie przedstawią działania, jakie zamierzają podjąć dla osiągnięcia wyznaczonych celów i założeń, w swoich krajowych planach działań, które mają zostać opublikowane do 9 października.

W okresie dwóch miesięcy po przyjęciu sprawozdania Komisja i państwa członkowskie omówią wstępne ustalenia, szczególną uwagę zwracając na zalecenia przedstawione przez Komisję w sprawozdaniu.