Komisja Europejska przesłała państwom członkowskim do konsultacji projekt wniosku w sprawie przekształcenia tymczasowych kryzysowych ram pomocy państwa w tymczasowe ramy kryzysowe i przejściowe, aby ułatwić i przyspieszyć transformację ekologiczną Europy.

Wniosek ten jest częścią przedstawionego planu przemysłowego Zielonego Ładu i przyczynia się w szczególności do realizacji jego drugiego filaru, którego celem jest zapewnienie przedsiębiorstwom działającym w UE szybszego dostępu do finansowania.

Celem przedstawionego dziś wniosku w sprawie tymczasowych ram kryzysowych i przejściowych jest pobudzenie inwestycji w szybsze wprowadzanie energii ze źródeł odnawialnych oraz wspieranie dekarbonizacji przemysłu i produkcji urządzeń niezbędnych do przejścia na neutralność emisyjną, przy jednoczesnym zachowaniu integralności jednolitego rynku i równych warunków działania.

Proponowane zmiany

Komisja konsultuje się z państwami członkowskimi w sprawie możliwych zmian mających na celu:

• dodatkowe ułatwienie wprowadzania energii ze źródeł odnawialnych i dekarbonizacji przemysłu poprzez: (i) wspieranie wykorzystania wszystkich odnawialnych źródeł energii; (ii) przyznawanie pomocy na rozwój mniej zaawansowanych technologii, takich jak zielony wodór, bez przetargu konkurencyjnego, pod warunkiem zabezpieczenia proporcjonalności wsparcia publicznego oraz (iii) zachęcanie do inwestycji, które prowadzą do znacznej redukcji emisji, poprzez podwyższenie pułapów pomocy i uproszczenie jej obliczania (przykładowo określano by ją jako udział w kosztach inwestycji);
• wspieranie inwestycji w produkcję sprzętu strategicznego niezbędnego do przejścia na zeroemisyjność, aby przyspieszyć przejście na gospodarkę zeroemisyjną i wyjść z obecnego kryzysu energetycznego. Celem Komisji jest w szczególności zlikwidowanie luki w inwestycjach produkcyjnych w sektorach kluczowych dla transformacji ekologicznej. Kwestia ta jest istotna w kontekście globalnych wyzwań i ryzyka, że nowe inwestycje w tych sektorach zostaną przekierowane do państw spoza Europy. Komisja proponuje w szczególności umożliwienie państwom członkowskim wspierania produkcji baterii, paneli słonecznych, turbin wiatrowych, pomp ciepła, elektrolizerów oraz wspierania wychwytywania i składowania dwutlenku węgla, a także wydobywania surowców krytycznych niezbędnych do produkcji takich urządzeń. W przypadku projektów realizowanych w regionach UE znajdujących się w niekorzystnej sytuacji (PKB na mieszkańca poniżej 75 procent średniej unijnej) lub projektów, które wiążą się z inwestycją w kilku państwach członkowskich i dla których dostępne jest wsparcie w państwach trzecich, możliwa byłaby dalsza proporcjonalna pomoc odpowiadająca poziomowi wsparcia oferowanego w państwach trzecich, aby umożliwić dokonanie inwestycji w Europie.

Nowe przepisy obowiązywałyby do 31 grudnia 2025 r.

Państwa członkowskie mają teraz możliwość zgłaszania uwag do przedstawionego przez Komisję projektu wniosku. Komisja zamierza przyjąć tymczasowe ramy kryzysowe i przejściowe w najbliższych tygodniach, po uwzględnieniu informacji zwrotnych otrzymanych od państw członkowskich.

Kontekst

W kontekście planu przemysłowego Zielonego Ładu Komisja przypomniała również, że prowadzi obecnie przegląd ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych („GBER”), umożliwiającego państwom członkowskim bezpośrednie wdrażanie środków pomocy bez konieczności uprzedniego zgłaszania ich do zatwierdzenia przez Komisję. Zmienione GBER zostanie przyjęte w najbliższych tygodniach i zapewni państwom członkowskim większą elastyczność w zakresie środków pomocy w sektorach kluczowych dla przechodzenia na gospodarkę zeroemisyjną, takich jak środki związane z wodorem, wychwytywaniem i składowaniem dwutlenku węgla, pojazdami bezemisyjnymi i charakterystyką energetyczną budynków. W szczególności Komisja zamierza ponownie podnieść progi, powyżej których należy zgłaszać wsparcie zielonych inwestycji, rozszerzyć zakres pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę ładowania i tankowania oraz dodatkowo ułatwić MŚP pomoc szkoleniową w zakresie umiejętności.

Przegląd GBER przyczyni się między innymi do dalszego usprawnienia i uproszczenia wdrażania ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania („projektów IPCEI”), w szczególności w odniesieniu do realizacji związanych z nimi mniejszych projektów innowacyjnych. Ponadto Komisja wraz z państwami członkowskimi pracuje nad kodeksem dobrych praktyk na rzecz przejrzystego, włączającego i szybszego opracowywania projektów IPCEI, który to zostanie podpisany przez Komisję i państwa członkowskie wiosną tego roku.

Tymczasowe kryzysowe ramy pomocy państwa, przyjęte 23 marca 2022 r., umożliwiają państwom członkowskim wykorzystanie przewidzianej w zasadach pomocy państwa elastyczności w celu wsparcia gospodarki w kontekście wojny Rosji przeciwko Ukrainie.

Tymczasowe ramy kryzysowe zmieniono 20 lipca 2022 r. w celu uzupełnienia legislacyjnego pakietu gotowości do zimy oraz zgodnie z celami planu REPowerEU.

Kolejnej zmiany tymczasowych ram kryzysowych dokonano 28 października 2022 r. w świetle niedawno przyjętego rozporządzenia w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii (rozporządzenie (UE) 2022/1854), a także wniosku Komisji w sprawie nowego rozporządzenia dotyczącego środków nadzwyczajnych, w celu rozwiązania problemu wysokich cen gazu w UE i zapewnienia bezpieczeństwa dostaw w zimie.

W tymczasowych ramach kryzysowych przewidziano, że państwa członkowskie mogą udzielać następujących rodzajów pomocy:

• Ograniczona kwota pomocy, w dowolnej formie, dla przedsiębiorstw dotkniętych obecnym kryzysem lub wynikającymi z niego sankcjami i środkami odwetowymi, podwyższona maksymalnie do 250  i 300 tys. euro odpowiednio w rolnictwie i w sektorach rybołówstwa i akwakultury oraz do 2 mln euro we wszystkich pozostałych sektorach.
• Wsparcie płynności w formie gwarancji państwowych i subsydiowanych pożyczek: Państwa członkowskie mogą udzielać (i) dotowanych gwarancji państwowych, aby zagwarantować, że banki będą nadal udzielać pożyczek wszystkim przedsiębiorstwom dotkniętym obecnym kryzysem oraz (ii) pożyczek publicznych i prywatnych z dopłatami do oprocentowania. W odniesieniu do obu tych rodzajów wsparcia istnieją ograniczenia dotyczące maksymalnej kwoty pożyczki, która uzależniona jest od potrzeb operacyjnych przedsiębiorstwa, a uwzględnia jego obroty, koszty energii i potrzeby w zakresie płynności. Pożyczki mogą dotyczyć zarówno zapotrzebowania na inwestycje, jak i na kapitał obrotowy. Przewidziano szczególną elastyczność w przypadku przedsiębiorstw energetycznych potrzebujących finansowego zabezpieczenia działalności handlowej.
• Pomoc rekompensująca wysokie ceny energii: Państwa członkowskie mogą częściowo rekompensować przedsiębiorstwom, w szczególności energochłonnym użytkownikom energii, dodatkowe koszty spowodowane wyjątkowymi podwyżkami cen gazu i energii elektrycznej. Udzielana pomoc może mieć dowolną formę, w tym dotacji bezpośrednich. Państwa członkowskie mogą obliczać wsparcie na podstawie historycznego lub obecnego zużycia przy uwzględnieniu potrzeby utrzymania nienaruszonych zachęt rynkowych do zmniejszania zużycia energii oraz utrzymania ciągłości działalności gospodarczej. Ponadto państwa członkowskie mogą udzielać wsparcia w sposób bardziej elastyczny, także przedsiębiorstwom energochłonnym i sektorom pod presją konkurencyjną ze względu na wysoki poziom handlu międzynarodowego, z zastrzeżeniem zabezpieczeń mających na celu uniknięcie nadwyżki rekompensaty. W tymczasowych ramach kryzysowych przewidziano, aby przedsiębiorstwa otrzymujące większe kwoty pomocy zobowiązały się do określenia rozwiązań pozwalających zmniejszyć ślad węglowy ich zużycia energii i wdrożyć środki w zakresie efektywności energetycznej.
• Środki przyspieszające wprowadzanie energii odnawialnej: Państwa członkowskie mogą ustanawiać programy inwestycji w energię ze źródeł odnawialnych, m.in. wodór odnawialny, biogaz i biometan, a także w magazynowanie energii i energię cieplną ze źródeł odnawialnych, m.in. stosowanie pomp ciepła. W ramach tych programów dopuszcza się uproszczone procedury przetargowe, które można szybko wdrożyć, przy jednoczesnym zapewnieniu wystarczających zabezpieczeń w celu ochrony równych warunków działania. Możliwe jest w szczególności ustanawianie programów ukierunkowanych na konkretną technologię, która wymaga wsparcia ze względu na szczególne cechy krajowego koszyka energetycznego.
• Środki ułatwiające obniżenie emisyjności procesów przemysłowych: Aby jeszcze bardziej przyspieszyć dywersyfikację dostaw energii, państwa członkowskie mogą wspierać inwestycje służące odchodzeniu od paliw kopalnych, w szczególności poprzez elektryfikację, środki efektywności energetycznej oraz wprowadzanie wodoru odnawialnego i wodoru elektrolitycznego spełniającego określone warunki. Państwa członkowskie mogą (i) ustanawiać nowe programy oparte na przetargach albo (ii) bezpośrednio wspierać projekty bez organizowania przetargów, przy czym obowiązywać będą pewne ograniczenia wielkości wkładu ze środków publicznych przypadającego na jedną inwestycję. Wprowadzone zostaną specjalne premie uzupełniające przyznawane małym i średnim przedsiębiorstwom oraz w przypadku szczególnie energooszczędnych rozwiązań.
• Środki mające na celu wspieranie ograniczania zapotrzebowania na energię elektryczną, zgodnie z rozporządzeniem UE w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii. W tej części zapewniono państwom członkowskim odpowiednie narzędzia zachęcające do zmniejszania zapotrzebowania na energię elektryczną w okresach największego jej zużycia.

Z zakresu stosowania tych środków wyłączone są podmioty kontrolowane przez Rosję, które zostały objęte sankcjami.

Obecnie obowiązujące tymczasowe ramy kryzysowe mają zastosowanie do 31 grudnia 2023 r.