W przyjętym komunikacie Komisja przedstawia działania, jakie UE podjęła – przez wzmocnienie jednolitego rynku, zapewnienie równych warunków działania, wspieranie badań naukowych i innowacji, rozszerzenie sieci umów handlowych oraz łagodzenie skutków zmian zewnętrznych – aby promować i wspierać rozwój i wdrażanie czystych technologii.

Zgodnie z wnioskiem Rady Europejskiej w komunikacie przeanalizowano również pierwsze efekty, jakie przynosi amerykańska ustawa o obniżeniu inflacji, oraz podkreślono konieczność dalszego monitorowania sytuacji i konstruktywnej współpracy ze Stanami Zjednoczonymi. Ponadto w komunikacie stwierdza się, że inne podmioty, w szczególności Chiny, także dysponują aktywnymi programami wsparcia publicznego, które mogą mieć wpływ na otoczenie inwestycyjne związane z czystymi technologiami w UE.

Środki UE promujące inwestycje w czyste technologie na jednolitym rynku

Czyste technologie odgrywają zasadniczą rolę w naszej transformacji ekologicznej oraz w przeciwdziałaniu zmianie klimatu i utracie różnorodności biologicznej. W ramach Europejskiego Zielonego Ładu oraz dzięki umiejętnemu połączeniu środków z różnych dziedzin polityki UE stworzyła ramy prawne i otoczenie biznesowe, które wspomaga wzrost gospodarczy i sprzyjają rozwojowi, produkcji i wdrażaniu czystych technologii:

• Zachęty i przewidywalność: UE opracowała ambitne ramy regulacyjne, aby do 2050 r. Europa stała się pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu. Co istotne, zestaw przepisów w ramach pakietu „Gotowi na 55” obejmuje wzmocniony i rozszerzony system handlu uprawnieniami do emisji oraz nowy mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂; dzięki tym przepisom UE powinna być w stanie ograniczyć emisje gazów cieplarnianych zgodnie z planem o co najmniej 55 proc. do 2030 r. Ponadto Komisja stopniowo zmniejsza biurokrację i obciążenia administracyjne, a wprowadzają przepisy, takie jak w szczególności akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie, stara się uprościć i przyspieszyć wydawanie pozwoleń na projekty w zakresie czystych technologii.
• Inwestycje UE: prognozuje się, że w latach 2021–2027 32,6 proc. całkowitego budżetu UE, czyli 578 mld euro, przyczyni się do wydatków na rzecz klimatu. Komisja organizuje również pierwszą w historii ogólnounijną aukcję, której przedmiotem będzie produkcja wodoru odnawialnego. Budżet aukcji wynosi 800 mln euro, a środki na nią pochodzą z funduszu innowacyjnego.
• Inwestycje prywatne: sprzyjające unijne otoczenie regulacyjne pomaga skutecznie pozyskiwać finansowanie prywatne i ukierunkowywać je na działalność gospodarczą, która przyczynia się do dekarbonizacji. Unijna systematyka i unia rynków kapitałowych mogą pomóc inwestorom we wspieraniu rozwoju czystych technologii.
• Krajowe inwestycje publiczne: polityka pomocy państwa zapewnia liczne możliwości wspierania czystych inwestycji na poziomie krajowym. Od marca 2023 r. Komisja zatwierdziła programy, w ramach których państwa członkowskie zamierzają przeznaczyć na inwestycje w czyste technologie łącznie około 6,9 mld euro, a obecnie ocenia jeszcze dodatkowe programy. Inwestycje niezbędne do przeprowadzenie transformacji ekologicznej i cyfrowej wywierają dodatkową presję na budżety krajowe. Potwierdza to konieczność szybkiego osiągnięcia porozumienia w sprawie reformy unijnych przepisów dotyczących zarządzania gospodarczego zaproponowanej przez Komisję w kwietniu.
• Współpraca z zainteresowanymi stronami: sojusze przemysłowe, takie jak europejski sojusz na rzecz baterii i sojusz na rzecz czystego wodoru, odegrały ważną rolę, gdyż zrzeszyły osoby odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki oraz przedstawicieli i przedstawicielki przemysłu, aby ułatwić ściślejszą współpracę. W październiku 2023 r. w ramach serii dialogów na temat czystej transformacji zapowiedzianych przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen w orędziu o stanie Unii w 2023 r. przeprowadzono pierwszy dialog poświęcony wodorowi.
• Umiejętności: „akademie przemysłu neutralnego emisyjnie” pomogą zapewnić sile roboczej w UE umiejętności potrzebne do przeprowadzenia dwojakiej transformacji w kierunku zielonej i cyfrowej gospodarki. Jest to zagadnienie, na które kładzie się także szczególny nacisk w ramach Europejskiego Roku Umiejętności.
• Odporność i konkurencyjność: plan przemysłowy Zielonego Ładu ma chronić konkurencyjność europejskiego przemysłu czystych technologii oraz zapewnić Europie pozycję lidera innowacji przemysłowych. Za pomocą aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie planuje się usunąć bariery i zwiększyć europejską zdolność produkcji technologii neutralnych emisyjnie, a za pomocą aktu w sprawie surowców krytycznych – zagwarantować przemysłowi europejskiemu większą pewność działania.
• Zaangażowanie międzynarodowe i asertywna polityka handlowa: UE będzie wykorzystywać współpracę międzynarodową oraz, w razie potrzeby, autonomiczne środki, aby nadal zwiększać odporność i dywersyfikację swojego łańcucha dostaw, a tym samym umacniać swoje bezpieczeństwo gospodarcze. Zaproponowany przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen Klub Surowców Krytycznych ułatwi współpracę międzynarodową, gdyż połączy „konsumentów” surowców z krajami bogatymi w zasoby.

Łagodzenie skutków amerykańskiej ustawy o obniżeniu inflacji

Wszystkie duże gospodarki – w tym Stany Zjednoczone, Chiny, Kanada i Japonia – dążą do poprawy konkurencyjności swoich sektorów czystych technologii.

Przyjęcie ustawy o obniżeniu inflacji świadczy o tym, że Stany Zjednoczone zintensyfikowały wysiłki mające na celu przeciwdziałania zmianie klimatu, co przyjmuje się z zadowoleniem. Stany Zjednoczone przyjęły podejście, które polega na wspieraniu transformacji ekologicznej za pomocą bezpośrednich i pośrednich dotacji, aby stworzyć krajowy ekosystem produkcji technologii niskoemisyjnych. Niektóre elementy wspomnianej ustawy, szczególnie te, które odnoszą się do dyskryminujących wymogów w zakresie elementów i montażu, wzbudziły obawy partnerów międzynarodowych, w tym UE. Dotyczą one zakłóceń handlu i inwestycji międzynarodowych, negatywnego wpływu przedsiębiorstw niemających siedziby w Stanach Zjednoczonych oraz zgodności przepisów ustawy z zasadami Światowej Organizacji Handlu (WTO).

Dotychczasowe analizy wskazują wprawdzie na szybkie przyspieszenie inwestycji w czyste technologie w Stanach Zjednoczonych, ale na tym etapie trudno jest w pełni ocenić rzeczywisty wpływ amerykańskiej ustawy na gospodarkę UE oraz na długoterminowy rozwój unijnej bazy przemysłowej czystych technologii. Wynika to również z faktu, że nie są jeszcze dostępne wystarczające dane dotyczące wsparcia wypłaconego na podstawie ustawy. Decyzje inwestycyjne mogą również dopiero z czasem przełożyć się na rzeczywiste projekty. Ponadto istnieją też inne wyzwania, które mają obecnie wpływ na gospodarkę UE; należy do nich zaliczyć w szczególności trwającą wojnę napastniczą Rosji przeciwko Ukrainie, wysokie ceny energii i stopy procentowe oraz presję inflacyjną. Wszystkie te elementy utrudniają wyodrębnienie wpływu ustawy o obniżeniu inflacji na unijne inwestycje w czyste technologie.

Ogólny wpływ amerykańskiej ustawy na unijne inwestycje w czyste technologie będzie również zależał od skuteczności reakcji UE oraz od polityki, jaką będzie ona prowadzić, aby zwiększyć swoją długoterminową konkurencyjność i przewagę technologiczną. Szybkie przyjęcie odpowiednich przepisów UE, takich jak akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie, akt w sprawie surowców krytycznych oraz platforma na rzecz technologii strategicznych dla Europy (STEP), wraz ze śródokresowym przeglądem wieloletnich ram finansowych, pomogłoby jeszcze bardziej udoskonalić ramy regulacyjne UE i zaspokoić zwiększone zapotrzebowanie na unijne inwestycje publiczne w technologie krytyczne.

Komisja pozostanie bardzo czujna i będzie nadal monitorować globalne i krajowe przepływy inwestycyjne oraz politykę wsparcia publicznego z innych krajów. Jednocześnie angażuje się w konstruktywny dialog ze Stanami Zjednoczonymi, aby złagodzić potencjalne skutki ustawy o obniżeniu inflacji i zadbać o to, by obie polityki – nasza i Stanów Zjednoczonych – wzajemnie się uzupełniały i przyspieszały transformację ekologiczną. UE kontynuuje negocjacje ze Stanami Zjednoczonymi na temat umowy w sprawie surowców krytycznych i dąży do pogłębienia współpracy w zakresie zrównoważonego handlu za pośrednictwem Rady UE–USA ds. Handlu i Technologii.

Oprócz ustawy o obniżeniu inflacji istnieją także inne elementy, które będą kształtować przyszłą konkurencyjność unijnego przemysłu czystych technologii, takie jak dostawy energii, wykwalifikowana siła robocza, odpowiednie finansowanie prywatne i publiczne, surowce, dalsza otwartość handlu i sprzyjające otoczenie biznesowe. Zasadnicze znaczenie będą zatem miały trwałe, zdecydowane i spójne działania polityczne w tych dziedzinach.