Komisja opublikowała pierwszą wstępną ocenę skuteczności SURE – instrumentu o wartości 100 mld euro, służącego ochronie miejsc pracy i dochodów przed skutkami pandemii COVID-19.

Ze sprawozdania wynika, że instrument istotnie złagodził poważne społeczno-gospodarcze skutki kryzysu związanego z koronawirusem. Państwa członkowskie, które korzystają z SURE, doświadczają dzięki niemu znacznie mniejszego wzrostu bezrobocia w obecnym kryzysie niż w czasie światowego kryzysu finansowego, mimo większego niż wówczas spadku PKB.

SURE to kluczowy element kompleksowej strategii UE na rzecz ochrony obywateli i łagodzenia dotkliwych skutków społeczno-gospodarczych pandemii COVID-19. Instrument zapewnia wsparcie finansowe w formie pożyczek udzielanych państwom członkowskim przez UE na korzystnych warunkach. Pieniądze z tych pożyczek są przeznaczane na finansowanie krajowych mechanizmów zmniejszonego wymiaru czasu pracy oraz innych podobnych środków służących utrzymaniu zatrudnienia i wspieraniu dochodów, zwłaszcza dla osób samozatrudnionych, a także pewnych działań w zakresie zdrowia. Komisja zaproponowała dotychczas wsparcie finansowe w wysokości 90,6 mld euro dla 19 państw członkowskich. SURE może zapewnić jeszcze ponad 9 mld euro pomocy finansowej, a państwa członkowskie nadal mogą składać wnioski o wsparcie. Komisja jest gotowa, aby rozpatrzyć dodatkowe wnioski państw członkowskich o środki uzupełniające w obliczu ponownego wzrostu liczby zakażeń COVID-19 i nowych obostrzeń.

Główne ustalenia

W sprawozdaniu Komisji stwierdzono, że w 2020 r. w ramach instrumentu SURE wsparto od 25 do 30 mln osób. To około jedna czwarta wszystkich osób zatrudnionych w 18 państwach członkowskich, które korzystają z instrumentu.

Oszacowano również, że z SURE skorzystało od 1,5 do 2,5 mln firm dotkniętych pandemią COVID-19, co pozwoliło im na uniknięcie zwalniania pracowników.

Szacuje się, że dzięki wysokiemu ratingowi kredytowemu UE państwa członkowskie korzystające z SURE zaoszczędziły 5,8 mld EUR na odsetkach w porównaniu z sytuacją, w której same emitowałyby dług państwowy. Przyszłe wypłaty prawdopodobnie przyniosą dalsze oszczędności.

Z informacji zwrotnych od beneficjentów wynika, że wsparcie w ramach SURE odegrało ważną rolę w tworzeniu w tych państwach mechanizmów zmniejszonego wymiaru czasu pracy oraz w zwiększaniu ich skali i zasięgu.

Dzisiejsze sprawozdanie dotyczy również operacji zaciągania i udzielania pożyczek na finansowanie SURE. Stwierdzono w nim, że zapotrzebowanie państw członkowskich na instrument było duże – przydzielono już ponad 90 % całkowitej puli środków finansowych dostępnej w ramach SURE, wynoszącej 100 mld euro. Również zainteresowanie inwestorów obligacjami SURE było znaczne. Do dnia zamknięcia sprawozdania, w ramach pierwszych czterech emisji Komisja pozyskała 53,5 mld euro przy średnio ponaddziesięciokrotnej nadsubskrypcji. Wszystkie środki pozyskano w ramach obligacji społecznych, co daje inwestorom pewność, że ich pieniądze są przeznaczane na działania mające rzeczywisty cel społeczny, zapewniające utrzymanie dochodów rodzin w czasach kryzysu. Zdolność UE do pozyskiwania środków finansowych w ramach SURE została wsparta gwarancją wszystkich państw członkowskich w wysokości 25 mld euro, co jest wyraźnym sygnałem europejskiej solidarności.

Wypowiedzi członków kolegium komisarzy:

Valdis Dombrovskis, wiceprzewodniczący wykonawczy do spraw gospodarki służącej ludziom, oświadczył: Inicjatywa SURE dowiodła swojej skuteczności. Dzięki niej w czasie kryzysu wielu ludzi nie straciło pracy, a wiele przedsiębiorstw utrzymało się na rynku. Instrument SURE – zaprojektowany jako jedno z trzech działań osłonowych przed krótkoterminowymi skutkami kryzysu – skutecznie wspiera dziesiątki milionów ludzi i przedsiębiorstw w całej UE, chroniąc ich przed groźbą bezrobocia i zabezpieczając ich źródła utrzymania. W miarę poprawy sytuacji będziemy kontynuować działania na rzecz odbudowy gospodarczej sprzyjającej zatrudnieniu oraz zapewniać aktywne wsparcie pracownikom i rynkom pracy.

Johannes Hahn, komisarz do spraw budżetu i administracji, oświadczył: Komisja po raz pierwszy w historii wyemitowała obligacje społeczne na rynkach, aby pozyskać pieniądze, które przyczyniły się do utrzymania miejsc pracy w czasie kryzysu. Jak wynika z dzisiejszego sprawozdania w sprawie tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (SURE), pozytywny wpływ na przedsiębiorstwa i ich pracowników jest konkretny i wyraźnie odczuwalny.

Nicolas Schmit, komisarz do spraw miejsc pracy i praw socjalnych, stwierdził: Dzisiejsze sprawozdanie potwierdza, że SURE skutecznie chroni miejsca pracy i dochody – bez niego wstrząs wywołany pandemią byłby jeszcze dotkliwszy. SURE przyjęto i wdrożono w bardzo krótkim czasie, dzięki czemu państwa członkowskie były w stanie szybko zareagować na kryzys. Z tego innowacyjnego instrumentu skorzystały miliony pracowników i przedsiębiorstw, a także osób samozatrudnionych. Różne mechanizmy zatrudnienia w zmniejszonym wymiarze czasu pracy, wprowadzone przez państwa członkowskie przy wsparciu finansowym w ramach SURE, pozwoliły również przedsiębiorstwom na zatrzymanie wykwalifikowanych pracowników, którzy będą potrzebni do zapewnienia solidnej odbudowy gospodarczej.

Paolo Gentiloni, komisarz do spraw gospodarki, oznajmił: Instrument SURE odegrał kluczową rolę w ochronie pracowników i osób samozatrudnionych przed najgorszymi skutkami wstrząsu gospodarczego spowodowanego pandemią. Z dzisiejszego sprawozdania wynika, że z tego bezprecedensowego europejskiego mechanizmu skorzystało do 30 mln osób i aż 2,5 mln firm w 18 państwach UE. Dzięki pożyczaniu tych pieniędzy od UE zamiast na wolnym rynku państwa członkowskie zaoszczędziły 5,8 mld euro. W oczekiwaniu na uruchomienie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, instrument SURE daje nam krzepiący przykład, jak europejska solidarność może pomóc naszym obywatelom.

Kontekst

Komisja przedstawiła wniosek dotyczący rozporządzenia SURE 2 kwietnia 2020 r., w ramach wstępnej reakcji UE na pandemię. Rada przyjęła wniosek 19 maja 2020 r., dając wyraźny sygnał solidarności europejskiej. Instrument stał się dostępny 22 września 2020 r., po podpisaniu przez wszystkie państwa członkowskie umów gwarancyjnych Pierwsza wypłata nastąpiła pięć tygodni później.

Dzisiejsze sprawozdanie, skierowane do Rady, Parlamentu Europejskiego, Komitetu Ekonomiczno-Finansowego (EFC) i Komitetu ds. Zatrudnienia (EMCO), jest pierwszym półrocznym sprawozdaniem w sprawie SURE. Zgodnie z art. 14 rozporządzenia w sprawie SURE Komisja jest prawnie zobowiązana do przedstawienia takiego sprawozdania w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym instrument stał się dostępny. Kolejne sprawozdania będą przedstawiane co sześć miesięcy przez cały okres dostępności SURE.

Oprócz 18 państw członkowskich, o których mowa w sprawozdaniu, Komisja zaproponowała dziewiętnastemu państwu członkowskiemu – Estonii – pomoc finansową w wysokości 230 mln euro. Ponadto od dnia zamknięcia sprawozdania Komisja pozyskała dzięki emisji obligacji SURE kolejne 9 mld euro. Z pełnym przeglądem środków pozyskanych w ramach poszczególnych emisji oraz z informacjami o państwach członkowskich korzystających z instrumentu można zapoznać się tutaj.

4 marca Komisja przedstawiła zalecenie w sprawie skutecznego aktywnego wspierania zatrudnienia w następstwie kryzysu związanego z COVID-19 (EASE). Przedstawiono w nim strategiczną koncepcję stopniowego przechodzenia od środków nadzwyczajnych podjętych w celu utrzymania miejsc pracy podczas pandemii do nowych działań niezbędnych do odbudowy gospodarczej sprzyjającej zatrudnieniu. W ramach EASE Komisja propaguje tworzenie miejsc pracy i transformację zawodową, m.in. w kierunku sektorów cyfrowych i ekologicznych. Trzy przedstawione w dokumencie zalecenia polityczne Komisji obejmują: zachęty do tworzenia miejsc pracy i wsparcie przedsiębiorczości, zapewnienie możliwości podnoszenia i zmiany kwalifikacji oraz zwiększone wsparcie ze strony służb zatrudnienia.