Komisja przedstawia plan działania UE dotyczący szlaków migracyjnych – zachodniośródziemnomorskiego i atlantyckiego.

W piśmie do Rady Europejskiej z dnia 20 marca 2023 r. przewodnicząca Ursula von der Leyen potwierdziła, że Komisja kontynuuje prace nad planami działania dotyczącymi zachodniej części Morza Śródziemnego, a także Atlantyku, i że prace te prowadzone są wraz z najbardziej zainteresowanymi państwami członkowskimi. Dzisiejszy plan działania jest ponadto bezpośrednią konsekwencją nadzwyczajnego posiedzenia Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w listopadzie 2022 r. Ministrowie zobowiązali się wówczas do wdrożenia planu działania UE dotyczącego środkowego regionu Morza Śródziemnego, a następnie planu działania UE na rzecz Bałkanów Zachodnich, i zatwierdzili opracowanie podobnych planów działania dotyczących głównych szlaków migracyjnych.

UE wzmacnia swoje partnerstwo z kluczowymi krajami pochodzenia i krajami tranzytu, położonymi wzdłuż szlaku, w pełnej koordynacji z państwami członkowskimi i w ramach podejścia Drużyna Europy. Działania podejmowane przez UE, państwa członkowskie i partnerów międzynarodowych przyczyniły się do znacznego zmniejszenia liczby przybywających osób o nieuregulowanym statusie. Niemniej jednak nadal mamy do czynienia z przepływami migracyjnymi. Wymaga to stałej czujności i konkretnych działań operacyjnych, opartych na obecnej skutecznej współpracy.

W przedmiotowym planie działania przedstawiono 18 ukierunkowanych środków operacyjnych, zgrupowanych wokół dwóch filarów. Celem jest udzielenie państwom członkowskim wsparcia w usprawnianiu zarządzania migracjami przebiegającymi wzdłuż tego szlaku, zapobieganie nielegalnym wyjazdom i ratowanie życia ludzkiego. Powinno to odbywać się w ścisłej współpracy z kluczowymi krajami partnerskimi. 

Filar pierwszy: wzmocnienie współpracy z krajami partnerskimi

Wzmocniona współpraca z krajami partnerskimi ma kluczowe znaczenie dla sprostania wyzwaniom związanym z migracją oraz dla przeciwdziałania przemytowi. W ramach podejścia uwzględniającego całe szlaki migracyjne nacisk położony jest na zapobieganie nielegalnej migracji poprzez zwalczanie przemytu migrantów i handlu ludźmi oraz umacnianie zarządzania granicami. W tym celu UE zintensyfikuje prace w następujących obszarach:

• Określenie krótkoterminowych priorytetów operacyjnych i środków koordynacji między UE i państwami członkowskimi w celu rozwiązania problemu migracji w ramach podejścia uwzględniającego całe szlaki migracyjne i dzięki zaangażowaniu Drużyny Europy.
• Zapobieganie nielegalnej migracji poprzez walkę z przemytem migrantów oraz handlem ludźmi. W drodze zawarcia z Marokiem partnerstwa operacyjnego na rzecz przeciwdziałania przemytowi, uruchomienia w tym kontekście regionalnego programu finansowanego w ramach instrumentu ISWMR – „Globalny wymiar Europy” oraz ogólnego skonsolidowania działań przeciwdziałających przemytowi, podejmowanych z krajami partnerskimi w Afryce położonym wzdłuż całego szlaku, przy jednoczesnym kontynuowaniu wysiłków na rzecz zwalczania handlu ludźmi.
• Zarządzanie granicami w drodze wzmocnienia zdolności Maroka, Mauretanii, Senegalu i Gambii do opracowywania ukierunkowanych działań zapobiegających nielegalnym wyjazdom oraz w drodze pogłębiania współpracy dwustronnej między Fronteksem a Marokiem, Mauretanią i Senegalem.
• Powroty, readmisja i reintegracja za pośrednictwem wspierania działań w zakresie ochrony i dobrowolnych powrotów w Afryce Północnej i w krajach Sahelu, a także dzięki zwiększeniu obecnego zaangażowania na rzecz poprawy praktycznej współpracy w zakresie readmisji oraz trwałej reintegracji osób powracających do swoich krajów pochodzenia.
• Ochrona i legalne drogi migracji dzięki wspieraniu skutecznego wdrażania mechanizmów ochrony w krajach partnerskich, przy jednoczesnym promowaniu i wspieraniu legalnych dróg uzyskania ochrony w UE, do których należą: przesiedlenia, przyjmowanie ze względów humanitarnych i uzupełniające ścieżki migracji.
• Migracja pracowników i partnerstwa w zakresie talentów. Priorytetem jest wdrożenie zawartego z Marokiem partnerstwa w zakresie talentów. Ponadto Komisja dokonuje obecnie oceny wykonalności programów legalnej migracji i mobilności z Nigerią i Senegalem.

Filar drugi: wzmocnienie środków operacyjnych w zakresie działań poszukiwawczo-ratowniczych, procedur powrotu, a także usprawnienia dobrowolnego mechanizmu solidarnościowego

Wzmocnienie skutecznego zarządzania granicami i powrotów z UE do krajów partnerskich ma istotne znaczenie dla funkcjonowania systemu zarządzania migracjami. UE przyspieszy swoje prace nad:

• Przeprowadzaną przez Frontex ukierunkowaną oceną sytuacji w zachodniej części regionu Morza Śródziemnego i na Atlantyku, w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi.
• Zacieśnieniem współpracy państw członkowskich UE w zakresie powrotów do krajów partnerskich (doradztwo w zakresie powrotów, wsparcie w kontekście wydawania dokumentów identyfikacyjnych i dokumentów podróży, koordynacja lotów powrotowych itp.), a także nad trwałą reintegracją osób powracających, w tym przy wsparciu unijnego koordynatora ds. powrotów i za pośrednictwem sieci wysokiego szczebla ds. powrotów.
• Stworzeniem powiązań między reintegracją osób dobrowolnie powracających a inwestycjami państw członkowskich i przedsiębiorstw europejskich w krajach pochodzenia i tranzytu, zwłaszcza w kontekście wspierania procesu tworzenia miejsc pracy i rozwoju umiejętności.
• Osiągnięciem skuteczniejszych i szybszych reakcji w ramach dobrowolnego mechanizmu solidarności, przy wsparciu Komisji i Agencji Unii Europejskiej ds. Azylu. Wraz z wdrażaniem mechanizmu zachęca się państwa składające zobowiązania do elastycznego podejścia w kontekście zmniejszania presji wywieranej na system przyjmowania w państwach członkowskich pierwszego wjazdu.

Co dalej?

Komisja przedstawia plan działania z myślą o zbliżającym się posiedzeniu Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w dniach 8–9 czerwca oraz posiedzeniu Rady Europejskiej w dniach 29–30 czerwca.

UE i państwa członkowskie będą musiały działać wspólnie, aby osiągnąć cele określone w planie działania i zapewnić jego skuteczną realizację. Decydujące znaczenie mają sprawozdawczość i monitorowanie za pośrednictwem istniejących mechanizmów Komisji i Rady. Plan działania stanowi uzupełnienie trwających prac ukierunkowanych na inne kluczowe szlaki migracyjne wiodące do Europy i może posłużyć za wzór do opracowania podobnych planów dotyczących innych szlaków migracyjnych.

Kontekst

W 2018 r. znacznie wzrosła liczba osób o nieuregulowanym statusie przybywających do UE szlakiem zachodniośródziemnomorskim. Począwszy od roku 2019 liczba osób o nieuregulowanym statusie zaczęła spadać w przypadku szlaku zachodniośródziemnomorskiego, jednak odnotowano znaczący wzrost na szlaku atlantyckim, wiodącym na Wyspy Kanaryjskie, w szczególności dotyczy to lat 2020 i 2021. W 2022 r. miał miejsce znaczący spadek (o 31 proc. w porównaniu z 2021 r.), sytuacja wygląda podobnie dotychczas – w 2023 r.

Jeśli chodzi o długoterminowe i zrównoważone rozwiązania w zakresie zarządzania migracją, Komisja kontynuuje prace nad nowym paktem o migracji i azylu.  Jednocześnie Komisja proponuje szereg środków operacyjnych pozwalających na sprostanie bieżącym wyzwaniom występującym w kontekście głównych szlaków migracyjnych do Europy. Przedmiotowy plan działania jest trzecim planem działania, który Komisja przedstawia, mając na celu wspieranie państw członkowskich. Plan ten poprzedzał opublikowany w 2022 r. plan dotyczący środkowego regionu Morza Śródziemnego oraz na rzecz Bałkanów Zachodnich.

UE będzie nadal propagować zrównoważone i strukturalne rozwiązania naszych wspólnych wyzwań związanych z migracją, oparte na kompleksowym podejściu uwzględniającym całe szlaki migracyjne oraz obejmujące odnowione działania w kontekście zewnętrznego wymiaru migracji.