Komisja i Europejska Agencja Środowiska (EEA) opublikowały drugie sprawozdanie na temat monitorowania i perspektyw zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń, które zawiera przegląd prac UE na rzecz osiągnięcia celów zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń do 2030 r. Komisja opublikowała również czwarte sprawozdanie dotyczące prognozy w sprawie czystego powietrza.

Ze sprawozdań wynika, że polityka UE przyczyniła się do ograniczenia zanieczyszczenia powietrza, stosowania pestycydów i odpadów z tworzyw sztucznych na morzu. Poziom zanieczyszczenia jest jednak nadal zbyt wysoki, w szczególności ze względu na szkodliwy hałas, uwalnianie mikrodrobin plastiku do środowiska, zanieczyszczenie składnikami odżywczymi i wytwarzanie odpadów. Zgodnie ze sprawozdaniami UE musi podjąć znacznie bardziej zdecydowane działania, aby osiągnąć swoje cele w zakresie ograniczenia zanieczyszczenia do 2030 r.

Zasady zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń muszą zostać włączone do wszystkich polityk i działań podejmowanych na wszystkich szczeblach w celu zapewnienia dalszych postępów. W tym kontekście wspieranie unijnej gospodarki o obiegu zamkniętym przyczyni się do zmniejszenia zużycia zasobów, a tym samym złagodzi presję na ekosystemy i zdrowie ludzi. Ponadto działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, w szczególności za pośrednictwem planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, będą wspierać zrównoważoną transformację gospodarki UE i sprawią, że stanie się ona bardziej konkurencyjna.

Postępy w realizacji celów na 2030 r., ale poziom zanieczyszczenia pozostaje zbyt wysoki

Chociaż postępy w realizacji sześciu celów dotyczących zerowego poziomu emisji zanieczyszczeńsą nadal zróżnicowane, zgodnie ze sprawozdaniem w sprawie monitorowania i perspektyw zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń zmniejsza się zanieczyszczenie spowodowaneodpadami morskimi, pestycydami i środkami przeciwdrobnoustrojowymi. Jakość powietrza poprawiła się również w całej Europie dzięki zmianom regulacyjnym i redukcji emisji, co doprowadziło do znacznego spadku liczby przedwczesnych zgonów. Mimo to liczba zgonów spowodowanych zanieczyszczonym powietrzem pozostaje zbyt wysoka. Ponadto utrzymujące się zanieczyszczenia, w szczególności amoniakiem i tlenkami azotu, nadal zagrażają ekosystemom UE. Potwierdza to czwarte sprawozdanie w sprawie prognozy dotyczącej czystego powietrza, w którym podkreślono, że chociaż emisje zanieczyszczeń powietrza w UE nadal spadają, jakość powietrza stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i jakości ekosystemu w UE. Oba sprawozdania pokazują, że potrzebne są dalsze działania w celu dalszego ograniczenia zanieczyszczenia powietrza.

W sprawozdaniu w sprawie monitorowania i perspektyw eliminacji zanieczyszczeń stwierdzono również, że poziomy zanieczyszczenia spowodowanego szkodliwym hałasem, mikrodrobinami plastiku, składnikami odżywczymi i odpadami pozostają zbyt wysokie. Jeśli chodzi o zanieczyszczenie hałasem, należy dołożyć większych starań, zwłaszcza na obszarach miejskich, aby zmniejszyć liczbę osób przewlekle dotkniętych hałasem komunikacyjnym. Jeśli chodzi o mikrodrobiny plastiku, potrzebne są dalsze środki w celu rozwiązania problemu tego źródła zanieczyszczenia. Ponadto straty składników pokarmowych pozostały w dużej mierze niezmienione, w szczególności ze względu na utrzymujące się wyzwania związane ze spływem z rolnictwa i stosowaniem nawozów. Jeśli chodzi o odpady, konieczne są również większe wysiłki, ponieważ produkcja odpadów w UE nadal rośnie. Sprawozdanie wyraźnie pokazuje, że potrzebne są dalsze działania, aby osiągnąć unijny cel zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń. Pełne wdrożenie i egzekwowanie prawodawstwa UE w zakresie ochrony środowiska ma zatem kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń do 2030 r. określonych w planie działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń.

Jeśli chodzi o aspekt legislacyjny, UE podjęła już działania w ramach przeglądu dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych , dyrektywy w sprawie jakości powietrza , dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych , dyrektywy ramowej w sprawie odpadów, ramowej dyrektywy wodnej i rozporządzenia w sprawie rtęci. Nowe rozporządzenie w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych przyczyni się również do dalszego zmniejszenia presji na ekosystemy związanej z zanieczyszczeniem oraz do zwiększenia ogólnej odporności ekosystemów. Aby rozwiązać problem zanieczyszczenia mikrodrobinami plastiku, w 2023 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie zapobiegania stratom granulatu z tworzyw sztucznych w środowisku. Po przyjęciu pomoże on osiągnąć ten cel w zakresie zanieczyszczenia określony w planie działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń.

Tablica wskaźników zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń

Obu sprawozdaniom towarzyszy pierwsza tablica wskaźników eliminacji zanieczyszczeń, która pokazuje postępy poczynione przez regiony UE i wszystkie stolice w osiąganiu czystszego powietrza, wody i gleby.

Tablica wskaźników porównuje regiony między sobą i ze średnią UE. Porównanie opiera się na kilku wskaźnikach zanieczyszczenia środowiska, które dotyczą zdrowia, ochrony ekosystemów i różnorodności biologicznej, a także produkcji i konsumpcji.

Tablica przedstawia 15 regionów w Austrii, Finlandii, Francji, Niemczech i Szwecji, które obecnie charakteryzują się najniższym poziomem zanieczyszczenia.

Kontekst

Dzisiejsze sprawozdanie w sprawie monitorowania i perspektyw eliminacji zanieczyszczeń zostało przygotowane wspólnie z Europejską Agencją Środowiska (EEA) i Wspólnym Centrum Badawczym Komisji Europejskiej. Monitorowanie i ocena perspektyw służą jako regularne przeprowadzane dwa razy w roku kontrole postępów państw członkowskich w osiąganiu unijnych celów zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń. Będzie ona również stanowić podstawę przyszłych polityk mających na celu wspieranie dążenia do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń – ograniczenia zanieczyszczenia do poziomu, który nie będzie już stanowił zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i środowiska do 2050 r. Sprawozdanie zostało przedstawione dziś rano na posiedzeniu platformy zainteresowanych stron na rzecz eliminacji zanieczyszczeń w Brukseli.

Aby osiągnąć czystą i zdrową planetę, w 2021 r. zainicjowano plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, którego głównymi celami są przyspieszenie redukcji zanieczyszczeń. W ramach planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń Komisja uruchomiła dziewięć inicjatyw przewodnich i 33 specjalne działania mające na celu zapobieganie zanieczyszczeniom i ich ograniczanie, w tym w szczególności pakiet dotyczący eliminacji zanieczyszczeń na rzecz czystszego powietrza i wody.

Zanieczyszczenie w znacznym stopniu przyczynia się do wielu problemów zdrowotnych i przedwczesnych zgonów.  Istnieją również wyraźne nierówności zarówno pod względem narażenia na zanieczyszczenia, jak i ich skutków. Obywatele należący do grup o niższym statusie społeczno-ekonomicznym są zazwyczaj bardziej narażeni na zanieczyszczenie, a grupy szczególnie wrażliwe, takie jak dzieci i osoby starsze, są również nieproporcjonalnie narażone.  Zgonom i chorobom związanym z zanieczyszczeniem można w dużej mierze zapobiec poprzez zmniejszenie poziomu zanieczyszczenia środowiska i należy je traktować jako część przyszłych profilaktycznych środków zdrowotnych w Europie. Zanieczyszczenie jest również jednym z pięciu głównych zagrożeń dla różnorodności biologicznej.