UE zakończy swoją zależność od rosyjskiej energii poprzez wstrzymanie importu rosyjskiego gazu i ropy naftowej oraz stopniowe wycofywanie rosyjskiej energii jądrowej, przy jednoczesnym zapewnieniu stabilnych dostaw i cen energii w całej Unii.

 Przedstawiony przez Komisję Europejską plan działania REPowerEU toruje drogę do zapewnienia pełnej niezależności energetycznej UE od Rosji.

Pomimo znacznych postępów osiągniętych w ramach planu REPowerEU i dzięki sankcjom od czasu rosyjskiej inwazji na Ukrainę, w 2024 r. UE odnotowała odbicie importu gazu z Rosji. Konieczne są zatem bardziej skoordynowane działania, ponieważ nadmierna zależność UE od importu energii z Rosji stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa. 

Przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen powiedziała: „Wojna w Ukrainie brutalnie obnażyła ryzyko szantażu, wymuszenia ekonomicznego i wstrząsów cenowych. Dzięki REPowerEU zdywersyfikowaliśmy nasze dostawy energii i drastycznie ograniczyliśmy dawną zależność Europy od rosyjskich paliw kopalnych. Nadszedł czas, aby Europa całkowicie zerwała więzy energetyczne z nierzetelnym dostawcą. Energia, która dociera do naszego kontynentu, nie powinna płacić za wojnę napastniczą przeciwko Ukrainie. Jesteśmy to winni naszym obywatelom, naszym przedsiębiorstwom i naszym dzielnym ukraińskim przyjaciołom”. 

W planie działania określono stopniowe wycofywanie rosyjskiej ropy naftowej, gazu i energii jądrowej z rynków UE, co będzie odbywać się w sposób skoordynowany i bezpieczny w miarę postępów w naszej transformacji energetycznej. Środki te zostały opracowane w celu zachowania bezpieczeństwa dostaw energii do UE przy jednoczesnym ograniczeniu wszelkiego wpływu na ceny i rynki.

Przewiduje się, że od 2025 r. światowe dostawy LNG będą szybko rosły, a zapotrzebowanie na gaz zmniejszy się. Oczekuje się, że wraz z pełnym wdrożeniem ram transformacji energetycznej i planu działania na rzecz przystępnej cenowo energii UE zastąpi do 2030 r. do 100 mld metrów sześciennych gazu ziemnego, co oznacza spadek zapotrzebowania o 40–50 mld m3 do 2027 r. Jednocześnie oczekuje się, że do 2028 r. moce wytwórcze LNG wzrosną o około 200 mld m3, czyli pięciokrotnie więcej niż obecny import rosyjskiego gazu do UE.

Komisja przedstawi w przyszłym miesiącu wnioski ustawodawcze.

Skoordynowane i stopniowe wycofywanie rosyjskich dostaw energii 

Komisja będzie współpracować z państwami członkowskimi w celu zapewnienia stopniowego i dobrze skoordynowanego w całej Unii stopniowego wycofywania importu energii z Rosji w całej UE. Zostaną poproszeni o przygotowanie do końca tego roku krajowych planów określających, w jaki sposób przyczynią się do stopniowego wycofywania importu rosyjskiego gazu, energii jądrowej i ropy naftowej.

Wszystkim środkom będą towarzyszyć ciągłe wysiłki na rzecz przyspieszenia naszej transformacji energetycznej i dywersyfikacji dostaw energii, w tym poprzez agregację zapotrzebowania na gaz i lepsze wykorzystanie infrastruktury, aby wyeliminować zagrożenia dla bezpieczeństwa dostaw i stabilności rynku.

Jeśli chodzi o gaz, przyszłe wnioski poprawią przejrzystość, monitorowanie i identyfikowalność rosyjskiego gazu na rynkach UE. Co najważniejsze, nowe kontrakty z dostawcami rosyjskiego gazu (rurociąg i LNG) zostaną uniemożliwione, a istniejące kontrakty spot zostaną wstrzymane do końca 2025 r. Środek ten zagwarantuje, że już do końca tego roku UE zmniejszy o jedną trzecią pozostałe dostawy rosyjskiego gazu. Komisja zaproponuje ponadto wstrzymanie całego pozostałego importu rosyjskiego gazu do końca 2027 r.  

W ramach planu działania Komisja przedstawi również nowe działania mające na celu zajęcie się rosyjską flotą cieni przewożącą ropę naftową. Jeśli chodzi o energię jądrową, propozycje, które pojawią się w przyszłym miesiącu, będą obejmować środki dotyczące rosyjskiego importu wzbogaconego uranu, a także ograniczenia dotyczące nowych umów na dostawy, podpisanych wspólnie przez Agencję Dostaw Euratomu (ESA), uranu, wzbogaconego uranu i innych materiałów jądrowych pochodzących z Rosji. Przewidziano również europejską inicjatywę dotyczącą doliny izotopów promieniotwórczych w celu zabezpieczenia dostaw izotopów promieniotwórczych do UE poprzez zwiększenie produkcji własnej.

Kontekst

Plan działania opiera się na natychmiastowej reakcji UE na skutki nielegalnej inwazji Rosji na Ukrainę – planie REPowerEU, wprowadzonym w maju 2022 r. Plan przypieczętował determinację UE do odejścia od rosyjskiej energii przy jednoczesnym przyspieszeniu wprowadzania energii ze źródeł odnawialnych oraz poprawie oszczędności energii i efektywności energetycznej.

Wprowadzone dotychczas środki zmniejszyły ilość importowanego rosyjskiego gazu ze 150 mld m3 w 2021 r. do 52 mld m3 w 2024 r., przy czym udział importu rosyjskiego gazu spadł z 45 % do 19 %. Cały import rosyjskiego węgla został zakazany sankcjami. Import ropy zmniejszył się z 27 proc. na początku 2022 r. do 3 proc. obecnie. W sektorze jądrowym państwa członkowskie, które nadal korzystają z reaktorów WWER zaprojektowanych przez Rosję, poczyniły postępy w zastępowaniu rosyjskiego paliwa jądrowego paliwem innych producentów.

Dzięki stopniowemu wycofywaniu rosyjskiej energii plan działania REPowerEU zmniejszy zagrożenia dla bezpieczeństwa, przed którymi stoi Unia. Przyczyni się również do realizacji planu gospodarczego określonego w kompasie na rzecz konkurencyjności, czystym ładzie przemysłowym i planie działania w sprawie przystępnej cenowo energii, w którym podkreślono, w jaki sposób czystszy i niezależny system energetyczny przyczynia się do pobudzenia gospodarki, a jednocześnie w ogromnym stopniu przyczynia się do realizacji europejskich ambicji w zakresie dekarbonizacji.