Posłowie do PE potępili nieobecność rządów krajowych i prezydencji niemieckiej, skrytykowali brak postępów Rady i wyrazili zaniepokojenie stanem praw podstawowych.

Podczas wspólnej debaty, która odbyła się w poniedziałek wieczorem, Komisja Wolności Obywatelskich podsumowała rozwój sytuacji w zakresie praworządności w świetle procedur określonych w art. 7 ust. 1 TUE oraz stan praw osób LGBTI w Polsce i na Węgrzech.

Podczas pierwszej części debaty z komisarzem ds. sprawiedliwości Didierem Reyndersem posłowie do PE niemal jednogłośnie wyrazili ubolewanie z powodu nieobecności obu rządów oraz niemieckiej prezydencji Rady podczas posiedzenia. Potwierdzili również swoje poparcie dla mechanizmu warunkowości budżetowej, którego Węgry i Polska odmawiają, podkreślając, że utrzymanie determinacji UE w tej kwestii jest niezwykle ważne. Wielu przemawiających zaapelowało do Rady o posunięcie naprzód procedur w związku z art. 7, podczas gdy posłowie do PE reprezentujący większość zwrócili się do Komisji o podjęcie bardziej zdecydowanych działań.

Druga część debaty, w której udział wzięła komisarz ds. równości Helena Dalli, dotyczyła stanu praw osób LGBTI w obu krajach. Posłowie z zadowoleniem przyjęli niedawną publikację pierwszej strategii na rzecz równości osób LGBTIQ Komisji Europejskiej. Większość posłów do PE uważa, że sytuację na Węgrzech i w Polsce należy oceniać razem z innymi wyzwaniami związanymi z wartościami UE, takimi jak korupcja czy ataki na podział władzy i niezależność sądów. Niektórzy przemawiający wskazywali, że nawet w tych krajach większość (w tym wiele organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które potrzebują wsparcia UE) jest za ochroną praw podstawowych i wartości UE jako całości.

Kontekst

Parlament niedawno przyjął szereg sprawozdań:

• na temat stanu praw podstawowych w UE w latach 2018 - 2019, ubolewając nad brakiem progresów w postępowaniach na podstawie art. 7 i podkreślając potrzebę mechanizmu ochrony wartości UE;

• potępiające faktyczny polski zakaz aborcji, który „zagraża zdrowiu i życiu kobiet” i jest „kolejnym przykładem politycznego przejęcia władzy sądowniczej i systemowego upadku praworządności”;

• w sprawie wolności mediów w UE, wskazując na podejmowane przez niektóre rządy próby „uciszenia krytycznych i niezależnych mediów oraz podważenia wolności i pluralizmu mediów”;

• ostrzegające przed wpływem COVID-19 na wartości UE i podkreślające, że środki nadzwyczajne stwarzają „ryzyko nadużycia władzy”;

• zwracające się do Rady o „podjęcie działań” w celu ochrony mniejszości i praworządności w Polsce.

Zgodnie z art. 7 Rada może stwierdzić, że krajowi grozi naruszenie podstawowych wartości UE, w tym praworządności, większością czterech piątych i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego. Na późniejszym etapie państwa członkowskie UE mogą jednogłośnie i po uzyskaniu zgody PE zdecydować, że dochodzi do poważnego i trwałego naruszenia praworządności, zasad demokracji i praw podstawowych. Proces ten może doprowadzić do sankcji, takich jak zawieszenie prawa głosu w Radzie.