UE i jej afrykańscy partnerzy zainaugurowali dwie inicjatywy Drużyny Europy, dotyczące szlaków migracyjnych w atlantyckiej i zachodniej oraz środkowej części regionu Morza Śródziemnego.

Celem jest zapewnienie wspólnych wysiłków państw członkowskich i UE, aby sprostać wyzwaniom migracyjnym, przed którymi stoją UE i jej partnerzy z Afryki Północnej ze względu na wzrost liczby nielegalnych przepływów i nadużyć ze strony sieci przemytniczych.  Inicjatywy te przyczynią się do wdrożenia zewnętrznego wymiaru nowego paktu o migracji i azylu oraz do połączenia działań państw członkowskich ze współpracą i koordynacją na szczeblu UE poprzez podejście uwzględniające całe szlaki migracyjne.   

Podejście uwzględniające całe szlaki migracyjne w celu rozwiązania problemów związanych z migracją   

Obie inicjatywy łączą afrykańskie i europejskie kraje pochodzenia, tranzytu i przeznaczenia. Stworzy to nowe możliwości koordynacji z krajami partnerskimi, partnerami międzynarodowymi oraz odpowiednimi agencjami ONZ.  Inicjatywa Drużyny Europy dotycząca szlaku środkowośródziemnomorskiego będzie wspierać wdrażanie środków operacyjnych na rzecz zarządzania migracjami w ramach planu działania UE dla środkowej części regionu Morza Śródziemnego.  

Inicjatywy przewidują intensyfikację wspólnych prac w pięciu priorytetowych dziedzinach Planu działania z Valletty, którego celem jest wspieranie partnerów afrykańskich i europejskich poprzez wzmocnienie zarządzania migracją:

•         Zapobieganie nielegalnej migracji, przemytowi migrantów i handlowi ludźmi: W ciągu ostatniego roku odnotowano znaczne postępy w rozwiązywaniu kwestii dotyczących przybywających osób o nieuregulowanym statusie, handlu ludźmi i siatek przemytniczych. Nielegalne przepływy nadal jednak zagrażają migrantom i stawiają UE w obliczu poważnych wyzwań związanych z migracją. UE opracuje i wdroży nowy regionalny program walki z przemytem migrantów i handlem ludźmi w Afryce Północnej. W lipcu Komisja uruchomiła pierwsze partnerstwa operacyjne na rzecz przeciwdziałania przemytowi z Marokiem i Nigrem w następstwie odnowionego unijnego planu działania na rzecz zwalczania przemytu migrantów na lata 2021–2025. Mandaty do negocjacji umów o statusie dotyczących działań Frontexu z Senegalem i Mauretanią są pierwszymi mandatami z krajami partnerskimi w Afryce i mają na celu wsparcie zarządzania granicami, zwalczanie przemytu migrantów i ograniczenie nielegalnej migracji na szlaku atlantyckim. Istnieje już porozumienie robocze między Frontexem a misją Unii Europejskiej w dziedzinie wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony w Nigrze.    
•         Legalna migracja i mobilność: Inicjatywy Drużyny Europy będą wspierać kraje partnerskie w tworzeniu warunków sprzyjających rozwojowi i wspieraniu legalnej migracji i ścieżek mobilności. Mogą też przyczynić się do rozwoju partnerstw w zakresie talentów. Już teraz każdego roku do Unii przybywa legalnie dwa do trzech milionów obywateli państw trzecich. Przyjęty w kwietniu 2022 r. pakiet dotyczący umiejętności i talentów ma na celu zaspokojenie potrzeb rynku pracy związanych z obecnymi tendencjami demograficznymi i niedoborem kwalifikacji w UE. Pakiet obejmuje inicjatywy prawne, operacyjne i polityczne, na przykład partnerstwa w zakresie talentów. Partnerstwa w zakresie talentów to programy mobilności dotyczącej pracy lub szkolenia na wszystkich poziomach umiejętności, zakorzenione w szerszej współpracy w zakresie zarządzania migracją. Trwają prace nad przyspieszeniem wdrożenia tych dostosowanych do potrzeb partnerstw, na początek z Marokiem, Tunezją i Egiptem. Ograniczenie nielegalnej migracji utoruje drogę większej liczbie legalnych dróg migracji.  
•         Ochrona: Inicjatywy Drużyny Europy będą wspierać kraje partnerskie w zapewnianiu ochrony, odporności i samodzielności, w tym pomocy ratującej życie, migrantom, osobom ubiegającym się o azyl i uchodźcom. UE jest aktywnym członkiem regionalnych platform wsparcia uruchomionych na Światowym Forum na rzecz Uchodźców w 2019 r. i zapewnia wsparcie polityczne i finansowe poprzez pomoc humanitarną i współpracę na rzecz rozwoju. Przesiedlenia stanowią integralną część nowego paktu o migracji i azylu. 66 proc. środków kryzysowego funduszu powierniczego na rzecz stabilności oraz eliminowania przyczyn migracji nieuregulowanej i wysiedleń w Afryce przeznaczono na ochronę migrantów i ich dostęp do podstawowych usług. UE rozpoczęła niedawno dwa ważne działania w zakresie ochrony migrantów w Egipcie i Libii. Wnosi znaczny wkład w globalne starania w zakresie przesiedleń i jest zdecydowana utrzymać to zobowiązanie. W wyniku procesu składania zobowiązań na lata 2021–2022 podjęto łącznie prawie 65 000 zobowiązań, obejmujących m.in. przesiedlenia i – po raz pierwszy – przyjmowanie ze względów humanitarnych. UE priorytetowo potraktuje wdrażanie regionalnego programu rozwoju i ochrony w Afryce Północnej i Nigrze w celu wzmocnienia zdolności ochrony krajowych instytucji odpowiedzialnych za rejestrację, ustalanie statusu uchodźcy i mechanizmy odsyłania, przyjmowanie, trwałe rozwiązania, a także standardy, strategie i procedury operacyjne. 
•         Powroty, readmisja i trwała reintegracja: Skuteczne powroty i readmisja stanowią zasadniczy aspekt stosunków w zakresie zarządzania migracjami. UE uruchomiła duże projekty mające wspierać dobrowolne powroty i reintegrację w Afryce Północnej i Afryce Subsaharyjskiej. Oprócz tego w ramach wspólnej inicjatywy UE i Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji na rzecz ochrony i reintegracji migrantów nadal pomagano migrantom, którzy utknęli i znajdują się w trudnej sytuacji w krajach afrykańskich. Frontex będzie wspierał operacje powrotowe, a także działania mające na celu wsparcie reintegracji poprzez programowanie rozwoju, przy jednoczesnym wspieraniu odpowiedzialności krajowej i zdolności w partnerskich krajach pochodzenia w zakresie współpracy z organizacjami międzynarodowymi.  
•         Migracja a rozwój: Unijna współpraca na rzecz rozwoju ma zarówno średnio-, jak i długoterminowy wpływ na usuwanie strukturalnych przyczyn migracji nieuregulowanej i przymusowych przesiedleń. Działania w takich obszarach jak dobre rządy, zapobieganie konfliktom i łagodzenie zmiany klimatu, a także rozwój społeczno-gospodarczy i tworzenie możliwości utrzymywania się mogą mieć bezpośredni wpływ na migrację. UE, dzięki strategii Global Gateway, przyczynia się do zmniejszenia globalnej luki inwestycyjnej, wspierania globalnego ożywienia oraz ułatwiania dwojakiej transformacji – ekologicznej i cyfrowej – w krajach partnerskich.  

Co dalej?  

Inicjatywa Drużyny Europy dotycząca środkowej części regionu Morza Śródziemnego skupia Komisję Europejską i Europejską Służbę Działań Zewnętrznych wraz z Austrią, Belgią, Niemcami, Czechami, Danią, Francją, Włochami, Maltą, Holandią, Hiszpanią i Szwajcarią, a także – ze strony afrykańskiej – Burkina Faso, Czadem, Egiptem, Libią, Nigrem, Etiopią, Erytreą, Somalią, Sudanem, Tunezją, Wybrzeżem Kości Słoniowej, Gwineą i Nigerią. Dotychczas UE, jej państwa członkowskie i Szwajcaria uzgodniły uruchomienie 1,13 mld euro na prace z afrykańskimi partnerami nad pięcioma filarami inicjatywy.   

Inicjatywą Drużyny Europy dotyczącą atlantyckiej i zachodniej części szlaku zachodniośródziemnomorskiego zajmą się  Komisja Europejska i Europejska Służba Działań Zewnętrznych wraz z Belgią, Czechami, Danią, Francją, Niemcami, Włochami, Holandią, Hiszpanią i Szwajcarią, które jak dotąd uruchomiły 908 mln euro na współpracę z Algierią, Mauretanią, Marokiem, Senegalem, Gambią, Burkina Faso, Ghaną, Gwineą, Wybrzeżem Kości Słoniowej, Mali, Nigrem i Nigerią.     

Pierwsze posiedzenia mające na celu kontynuację koordynacji działań w ramach obu inicjatyw Drużyny Europy odbędą się przy okazji konferencji ministerialnej w ramach procesu rabackiego, która będzie miała miejsce 14 grudnia w Kadyksie w Hiszpanii. Wezmą w nich udział urzędnicy wyższego szczebla z Komisji Europejskiej, Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych, państw członkowskich UE i odpowiednich partnerów afrykańskich.   

Przebieg procedury  

25 listopada w ramach nadzwyczajnego posiedzenia Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych Komisja zobowiązała się do wspierania państw członkowskich za pomocą rozwiązań operacyjnych w celu sprostania natychmiastowym i bieżącym wyzwaniom na wszystkich szlakach migracyjnych. Jednocześnie nowy pakt o migracji i azylu pozostaje jedynym sposobem wprowadzenia stabilnych i trwałych ram w celu sprostania wyzwaniom migracyjnym.  Do tej pory Komisja zaproponowała dwa plany działania: jeden dotyczący środkowej części regionu Morza Śródziemnego i jeden dotyczący Bałkanów Zachodnich. Uruchomienie inicjatyw Drużyny Europy jest pierwszym namacalnym rezultatem planu działania UE na rzecz środkowej części Morza Śródziemnego, zaproponowanego przez Komisję 21 listopada.      

Uruchomienie tych inicjatyw nastąpiło po szczycie UE–UA w lutym 2022 r., podczas którego we wspólnej wizji UE–UA na 2030 r. podkreślono migrację i mobilność jako wspólny priorytet polityczny obu kontynentów.