Komisja Europejska opublikowała wstępne dane liczbowe dotyczące śmiertelnych ofiar wypadków drogowych w roku 2020. Szacuje się, że w wyniku wypadków na drogach zginęło w zeszłym roku 18 800 osób, co stanowi bezprecedensowy spadek o 17 proc. w stosunku do roku 2019. Oznacza to, że w 2020 r. o prawie 4 tys. mniej osób w porównaniu z 2019 r. straciło życie na drogach UE. Niższe natężenie ruchu związane z pandemią COVID-19 miało wyraźny, choć niemierzalny wpływ na liczbę śmiertelnych ofiar wypadków drogowych.

Komisarz ds. transportu Adina Vălean powiedziała: Nasze unijne drogi, na których w roku 2020 odnotowano o prawie 4 tys. mniej ofiar śmiertelnych w porównaniu z rokiem 2019, pozostają najbezpieczniejsze na świecie. Niemniej jednak nie osiągnęliśmy celu założonego dla minionej dekady i potrzebne są wspólne działania, aby zapobiec powrotowi do poziomów sprzed pandemii COVID-19. W strategii na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności potwierdziliśmy nasze zobowiązanie na rzecz wdrożenia unijnej strategii bezpieczeństwa ruchu drogowego i zmniejszenia niemal do zera liczby ofiar śmiertelnych w odniesieniu do wszystkich rodzajów transportu.

Drogi w UE są zdecydowanie najbezpieczniejsze na świecie

W poprzednim dziesięcioleciu, tj. w latach 2010–2020, liczba śmiertelnych ofiar wypadków drogowych zmniejszyła się o 36 proc. Nie udało się więc osiągnąć celu zakładającego ograniczenie tej liczby o 50 proc. w ciągu dekady. Jednakże w przeliczeniu na 1 milion mieszkańców wskaźnik ofiar śmiertelnych wynosi 42, a Europa pozostaje kontynentem mającym najbezpieczniejsze drogi na świecie. Dla porównania średnia światowa osiąga wartość powyżej 180.

Ze wstępnych danych wynika, że 18 państw członkowskich odnotowało w 2020 r. najniższą w historii liczbę śmiertelnych ofiar wypadków drogowych. W całej UE liczba ofiar śmiertelnych spadła średnio o 17 proc. w porównaniu z rokiem 2019, choć redukcja ta nie była bynajmniej jednakowa, a największa poprawa (o co najmniej 20 proc.) miała miejsce w Belgii, Bułgarii, Danii, Hiszpanii, we Francji, w Chorwacji, we Włoszech, na Węgrzech, na Malcie i w Słowenii. Pięć państw członkowskich (Estonia, Irlandia, Łotwa, Luksemburg i Finlandia) odnotowało natomiast wzrost liczby ofiar śmiertelnych, ale należy zauważyć, że w mniejszych krajach dane te podlegają corocznym wahaniom.

W dłuższym horyzoncie czasowym liczba ofiar śmiertelnych na europejskich drogach spadła w latach 2010–2020 o 36 proc., czyli poniżej celu UE wynoszącego 50 proc. Próg ten przekroczyła jedynie Grecja (54 proc.), a kolejne na liście są: Chorwacja (44 proc.), Hiszpania (44 proc.), Portugalia (43 proc.), Włochy (42 proc.) i Słowenia (42 proc.). Łącznie dziewięć państw członkowskich odnotowało spadek wynoszący co najmniej 40 proc.

Chociaż bezprecedensowe wydarzenia roku 2020 doprowadziły do pewnych zmian w klasyfikacji państw według wskaźników ofiar śmiertelnych, to najbezpieczniejsze pozostają nadal drogi w Szwecji (18/mln), a najwyższy wskaźnik w 2020 r. odnotowano w Rumunii (85/mln). Średnia dla całej UE wyniosła 42/mln.

Trudny do zmierzenia wpływ pandemii

Niższe natężenie ruchu związane z pandemią COVID-19 miało wyraźny, choć niemierzalny wpływ na liczbę śmiertelnych ofiar wypadków drogowych. Na przykład wstępne dane w USA pokazują jednak, że liczba ofiar śmiertelnych wzrosła w 2020 r. pomimo mniejszego natężenia ruchu. Natomiast dane dotyczące niektórych państw UE wskazują na to, że w okresach obostrzeń następuje wzrost ryzykownych zachowań, polegających w szczególności na przekraczaniu dopuszczalnej prędkości.

Wpływ COVID-19 na mobilność w miastach

Jazda na rowerze zyskała znacznie na popularności, a wiele miast na całym świecie przeznaczyło (tymczasowo) przestrzeń drogową na potrzeby pieszych i rowerzystów. Ten zachęcający trend może mieć znaczący pozytywny wpływ na jakość powietrza i zmianę klimatu, a jednocześnie stwarzać nowe wyzwania w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego.

W całej UE około 70 proc. śmiertelnych ofiar wypadków drogowych na obszarach miejskich dotyczy niechronionych użytkowników dróg, w tym pieszych, rowerzystów i motocyklistów. Rozwiązanie problemu bezpieczeństwa ruchu drogowego w miastach jest zatem kluczowym obszarem zainteresowania, a Komisja dąży do tego, aby zapewnić uwzględnianie tej kwestii na wszystkich etapach planowania mobilności miejskiej. Bezpieczeństwo ruchu drogowego będzie ważnym elementem nowej inicjatywy na rzecz mobilności w miastach, która ma zostać przedstawiona przez Komisję jeszcze w tym roku. W 2019 r. dwie stolice europejskie, tj. Helsinki i Oslo, osiągnęły cel pośredni w postaci zerowej liczby śmiertelnych wypadków pieszych i rowerzystów, a kluczowe znaczenie dla poczynienia postępów miało ich zdaniem ograniczenie prędkości.

Kontekst

Dane te zostają ogłoszone przy okazji konferencji UE na temat wyników w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, na której spotykają się decydenci, przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego i specjaliści zajmujący się kwestiami bezpieczeństwa na drogach, aby ocenić aktualną sytuację w tej dziedzinie w UE oraz określić najlepsze rozwiązania służące realizacji „wizji zero”.

Deklaracja sztokholmska z lutego 2020 r. przygotowała grunt pod podjęcie dalszych globalnych zobowiązań politycznych w postaci rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w sprawie bezpieczeństwa ruchu drogowego, w której ogłoszono lata 2021–2030 drugą dekadą działania na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego i określono nowy docelowy poziom redukcji w perspektywie roku 2030. W tym względzie UE objęła już pozycję lidera i wyznaczyła sobie nowy cel zakładający zmniejszenie o 50 proc. do 2030 r. liczby ofiar śmiertelnych oraz, po raz pierwszy, również poważnych obrażeń. Zostało to odzwierciedlone przez Komisję w 2018 r. i w 2019 r. w strategicznym planie działania na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz w ramach polityki bezpieczeństwa ruchu drogowego UE na lata 2021–2030, gdzie określono również ambitne plany dotyczące bezpieczeństwa na drogach, zmierzające do wyeliminowania śmiertelnych wypadków drogowych do 2050 r. („wizja zero”). Założenia te obejmują określenie kluczowych wskaźników efektywności w odniesieniu do bezpiecznych dróg i poboczy; bezpiecznych pojazdów; bezpiecznego korzystania z dróg, w tym bezpiecznych prędkości, prowadzenia pojazdu w stanie trzeźwości, zapobiegania rozpraszaniu uwagi podczas jazdy oraz stosowania pasów bezpieczeństwa i wyposażenia ochronnego; a także szybkiej i skutecznej opieki powypadkowej.